Portal Orzeczeń Sądu Rejonowego Szczecin-Centrum w Szczecinie

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 30 marca 2022 r. znak (...), Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. odmówił J. R. prawa do:

- zasiłku chorobowego od 20 lipca 2014 r. do 25 sierpnia 2014 r.,

- zasiłku chorobowego od 27 sierpnia 2014 r. do 16 grudnia 2014 r.,

- świadczenia rehabilitacyjnego od 17 grudnia 2014 r. do 12 września 2015 r.,

- zasiłku chorobowego od 16 października 2015 r. do 19 marca 2016 r.,

- zasiłku macierzyńskiego od 20 marca 2016 r. do 18 marca 2017 r. (postępowanie (...) 245/22).

Decyzją z dnia 30 marca 2022 r. znak (...), sprostowaną postanowieniem z dnia 9 maja 2022 r., Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. zobowiązał płatnika składek R. G. do zwrotu nienależnie wypłaconych świadczeń J. R.:

- zasiłku chorobowego od 20 lipca 2014 r. do 25 sierpnia 2014 r.,

- zasiłku chorobowego od 27 sierpnia 2014 r. do 16 grudnia 2014 r.,

- świadczenia rehabilitacyjnego od 17 grudnia 2014 r. do 12 września 2015 r.,

- zasiłku chorobowego od 16 października 2015 r. do 19 marca 2016 r.,

- zasiłku macierzyńskiego od 20 marca 2016 r. do 18 marca 2017 r.,

wraz z odsetkami w łącznej kwocie 73 620,10 zł (postępowanie (...) 303/22).

W uzasadnieniu powyższej decyzji organ rentowy wskazał, że prawidłowość objęcia ubezpieczeniami społecznymi J. R. budziła wątpliwości Oddziału ZUS w G., który zgodnie ze swoimi uprawnieniami przeprowadził postępowanie wyjaśniające w przedmiocie ustalenia zasadności zgłoszenia J. R. do ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego z tytułu wykonywania umowy o pracę u płatnika składek R. G. Przedsiębiorstwo (...) w D. NIP (...). W wyniku tego postępowania Oddział ZUS decyzją (...) z dnia 21 grudnia 2021 r. wyłączył J. R. z ubezpieczeń społecznych od 1 maja 2014 r. ZUS wskazał, że analiza zgromadzonego materiału doprowadziła Oddział do przekonania, że umowa o pracę zawarta pomiędzy odwołującą się a płatnikiem składek - R. G. miała charakter pozorny, a jedynym celem jej zawarcia było nie faktyczne realizowanie stosunku pracy, lecz umożliwienie uzyskania świadczeń z ubezpieczenia społecznego. W ocenie ZUS zebrany materiał dowodowy nie dawał podstaw do przyjęcia, że J. R. wykonywała jakiekolwiek obowiązki służbowe wynikające ze zgłoszenia w ramach umowy o pracę u płatnika składek R. G.. Zakład pracy nie podjął korespondencji z ZUS i nie przedłożył żadnych dokumentów. J. R. zaś nie potrafiła wskazać godzin i miejsca pracy, zakresu czynności, nie podała innych pracowników z którymi pracowała, przedłożyła jedynie umowę o pracę. ZUS zauważył, że J. R. w ciągu siedmiu lat zatrudnienia przepracowała formalnie jedynie półtora miesiąca. Krótko po tym „zatrudnieniu” korzystała z zasiłku chorobowego, świadczenia rehabilitacyjnego, zasiłku macierzyńskiego. Przebywając na zwolnieniu lekarskim i na świadczeniu rehabilitacyjnym świadczyła pracę na rzecz dwóch innych płatników. W rezultacie ZUS uznał, że umowa o pracę od dnia 1 maja 2014 r. nie może stanowić podstawy do objęcia J. R. ubezpieczeniem społecznym z tytułu zatrudnienia u R. G..

Od decyzji nakazującej zwrot pobranych nienależnie świadczeń odwołała się R. G., wnosząc o jej zmianę i wydanie orzeczenia, co do istoty sprawy poprzez uznanie, że płatnik składek (R. G.) nie jest zobowiązana do zwrotu świadczeń wskazanych w decyzji, tj: zasiłku chorobowego od 20 lipca 2014 r. do 25 sierpnia 2014 r., zasiłku chorobowego od 27 sierpnia 2014 r. do 16 grudnia 2014 r., świadczenia rehabilitacyjnego od 17 grudnia 2014 r. do 12 września 2015 r., zasiłku chorobowego od 16 października 2015 r. do 19 marca 2016 r., zasiłku macierzyńskiego od 20 marca 2016 r. do 18 marca 2017 r. oraz o zasądzenie od organu na rzecz odwołującej się kosztów postępowania. R. G. zarzuciła zaskarżonej decyzji błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę rozstrzygnięcia poprzez przyjęcie, iż umowa o pracę pomiędzy odwołującą się a płatnikiem składek została zawarta dla pozoru celem uzyskania podstaw prawnych do ubiegania się o świadczenia pieniężne z ubezpieczenia społecznego, podczas gdy odwołująca się faktycznie wykonywała pracę u płatnika składek w okresie od 1 maja 2014 r. Odwołująca się zarzuciła organowi naruszenie przepisów postępowania, tj. art. 84 ust. 6 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, poprzez wydanie decyzji zobowiązującej płatnika składek do zwrotu nienależnie pobranych przez ubezpieczoną świadczeń, podczas gdy decyzja o wyłączeniu ubezpieczonej z ubezpieczeń społecznych nie jest prawomocna w wyniku jej zaskarżenia przez ubezpieczoną, a także poprzez uznanie wypłaconych ubezpieczonej świadczeń za świadczenia nienależne, w sytuacji gdy ubezpieczona była w okresie od 1 maja 2014 r. zatrudniona na umowę o pracę u płatnika składek na stanowisku pracownika biurowego – doradcy klienta, a zatem jako pracownik ww. płatnika składek J. R. zgodnie z art. 8 ust. 1 ustawy systemowej podlegała obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt 1, art. 11 ust. 1, art. 12 ust. 1 w zw. z art. 13 pkt 1 ustawy systemowej – od momentu nawiązania stosunku pracy, tj. od dnia 1 maja 2014 r., co nie daje podstaw do uznania umowy za umowę pozorną.

Organ rentowy w odpowiedzi na odwołanie wniósł o jego oddalenie w całości, o zasądzenie od odwołującej się na rzecz organu kosztów zastępstwa procesowego oraz o zawieszenie niniejszego postępowania do czasu prawomocnego zakończenia postępowania toczącego się przed Sądem Okręgowym w Gorzowie Wielkopolskim VI Wydziałem Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w sprawie z odwołania ubezpieczonej od decyzji nr (...) z dnia 21 grudnia 2021 r. Wywodząc jak w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji, wskazał również, że od decyzji nr (...) wpłynęło odwołanie ubezpieczonej, które zostało przekazane zgodnie z właściwością do Sądu Okręgowego w Gorzowie Wielkopolskim VI Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych, a zatem wniosek o zawieszenie niniejszego postępowania jest uzasadniony tym, że rozstrzygnięcie postępowania sądowego z odwołania ubezpieczonej od ww. decyzji ZUS toczącego się przed Sądem Okręgowym w Gorzowie Wielkopolskim VI Wydziałem Pracy i Ubezpieczeń Społecznych będzie miało bezpośredni wpływ na wynik niniejszej sprawy.

Postanowieniem z dnia 21 lutego 2024 r. (k. 53) Sąd zawiesił postępowanie w sprawie do czasu prawomocnego zakończenia postępowania toczącego się przed tutejszym Sądem (sygn. akt IX U 245/22) w sprawie odwołania J. R. od decyzji organu rentowego w przedmiocie prawa do zasiłku chorobowego, świadczenia rehabilitacyjnego oraz zasiłku macierzyńskiego. Odwołująca się R. G. mimo zawiadomienia w trybie art. 477 (11) par 2 k.p.c. nie wstąpiła do postępowania (...) 245/22. Wyrokiem z dnia 23 stycznia 2025 r. Sąd oddalił odwołanie J. R.. Decyzja organu z 30 marca 2022 r. znak (...) o odmowie J. R. prawa do: zasiłku chorobowego od 20 lipca 2014 r. do 25 sierpnia 2014 r., zasiłku chorobowego od 27 sierpnia 2014 r. do 16 grudnia 2014 r., świadczenia rehabilitacyjnego od 17 grudnia 2014 r. do 12 września 2015 r., zasiłku chorobowego od 16 października 2015 r. do 19 marca 2016 r., zasiłku macierzyńskiego od 20 marca 2016 r. do 18 marca 2017 r. wraz z odsetkami w łącznej kwocie 73 620,10 zł, stała się prawomocna.

Postanowieniem z dnia 13 czerwca 2025 r. podjęto postepowanie w sprawie. Pomimo uprawomocnienia się decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w G. nr (...) w przedmiocie niepodlegania J. R. ubezpieczeniom społecznym oraz decyzji o odmowie prawa do spornych świadczeń J. R., odwołująca nie zajęła (odmiennego od dotychczasowych) stanowiska w sprawie.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

J. R. pozostawała zgłoszona do ubezpieczeń społecznych, w tym ubezpieczenia chorobowego, oraz ubezpieczenia zdrowotnego z tytułu zawarcia umowy o pracę, w okresie od dnia 1 maja 2014 r. do 31 grudnia 2021 r. Umowa została podpisana z pracodawcą - R. G. prowadzącą Przedsiębiorstwo (...) w D. (płatnikiem składek). W myśl umowy o pracę J. R. miała zostać zatrudniona jako pracownik biurowy za wynagrodzeniem 2 300 zł miesięcznie.

Płatnik składek – R. G. zgłosiła J. R. do ubezpieczenia społecznego jako pracownika od dnia 1 maja 2014 r. i wyrejestrowała z dniem 1 stycznia 2022 r.

J. R. pozostawała niezdolna do pracy w okresach od dnia 17 czerwca 2014 r. do 25 sierpnia 2014 r., od 27 sierpnia 2014 r. do 16 grudnia 2014 r. Następnie korzystała ze świadczenia rehabilitacyjnego od 17 grudnia 2014 r. do 12 września 2015 r. Ponownie przebywała na zwolnieniu lekarskim od 13 września 2015 r. do 19 marca 2016 r. Od 20 marca 2016 r. do 18 marca 2017 r. korzystała z zasiłku macierzyńskiego. Następnie przebywała na zwolnieniu lekarskim w okresach od 19 marca 2017 r. do 31 maja 2017., od 1 lipca 2017 r. do 31 sierpnia 2017 r. i od 1 października 2017 r. do 5 stycznia 2018 r. Od 26 stycznia 2018 r. do 24 stycznia 2019 r. ponownie korzystała z zasiłku macierzyńskiego, od 25 stycznia 2019 r. do 31 marca 2019 r. z zasiłku opiekuńczego a od 1 maja 2019 r. przebywała na urlopie wychowawczym.

Niesporne , a ponadto: umowa o pracę w aktach postępowania kontrolnego ZUS dołączonych do akt IX U 333/22, druk (...) i (...) k. 79 i 80; zwolnienia lekarskie – k. 6-7v oraz w aktach zasiłkowych ZUS, karta zasiłkowa w aktach zasiłkowych ZUS, wniosek o urlop macierzyński w aktach zasiłkowych ZUS, akt urodzenia dziecka w aktach zasiłkowych ZUS, zaświadczenie płatnika składek w aktach zasiłkowych ZUS

W dniu 28 października 2021 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. wszczął kontrolę w sprawie ustalenia obowiązku podlegania ubezpieczeniom społecznym przez J. R. z tytułu umowy o pracę zawartej z R. G.. Decyzją nr (...) z dnia 2021 Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. ustalił, że J. R. nie podlega od 1 maja 2014 r. ubezpieczeniom społecznym jako pracownik płatnika składek R. G..

Niesporne , a ponadto akta kontrolne ZUS dołączone do akt IX U 333/22 i decyzja nr (...) w aktach zasiłkowych ZUS.

Rozpoznający sprawę na skutek odwołania J. R. od decyzji w przedmiocie wyłączenia jej z ubezpieczenia społecznego Sąd Okręgowy VI Wydział Ubezpieczeń Społecznych w S. postanowieniem z dnia 13 października 2022 r. sygnatura akt VI U 190/22 umorzył postępowanie w sprawie. Postanowieniem z dnia 30 marca 2023 r. Sad Apelacyjny III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w S. oddalił zażalenie J. R. na to postanowienie.

Niesporne , a ponadto: postanowienie Sądu Okręgowego w Szczecinie – k. 43-45 oraz k. 72 akt sprawy o sygn. VI U 190/22, postanowienie Sadu Apelacyjnego – k. 46-47v.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S., decyzją z dnia 30 marca 2022 r. wydał decyzję zobowiązującą R. G. jako płatnika składek do zwrotu nienależnie wypłaconych świadczeń J. R., wskazując, że po przeprowadzeniu postępowania wyjaśniającego w przedmiocie ustalenia zasadności zgłoszenia pani J. R. do ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego z tytułu wykonywania umowy o pracę. Organ wskazał, że zebrany materiał dowodowy nie daje podstaw do przyjęcia, że J. R. wykonywała jakiekolwiek obowiązki służbowe wynikające ze zgłoszenia w ramach umowy o pracę. W ocenie organu umowa o pracę z 1 maja 2014 r. nie może stanowić podstawy do objęcia J. R. ubezpieczeniem społecznym, ponieważ została zawarta dla pozoru.

Dowód: decyzja z dnia 30 marca 2022 r., numer sprawy (...) w aktach organu

Decyzja z dnia 30 marca 2022 r. znak (...), Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. orzekł o odmowie J. R. prawa do: zasiłku chorobowego od 20 lipca 2014 r. do 25 sierpnia 2014 r., zasiłku chorobowego od 27 sierpnia 2014 r. do 16 grudnia 2014 r., świadczenia rehabilitacyjnego od 17 grudnia 2014 r. do 12 września 2015 r., zasiłku chorobowego od 16 października 2015 r. do 19 marca 2016 r., zasiłku macierzyńskiego od 20 marca 2016 r. do 18 marca 2017 r. Decyzja jest prawomocna na skutek oddalenia odwołania.

Dowód: wyrok z 23.1.2025 r. k. 58 akt postępowanie IXU 245/22

Sąd zważył, co następuje:

Odwołanie okazało się nieuzasadnione.

Sporna między stronami nie była kwestia istnienia po stronie odwołującej się J. R. prawa do zasiłków chorobowego i macierzyńskiego oraz świadczenia rehabilitacyjnego za okres od 20 lipca 2014 r. do dnia 18 marca 2017 r., która w wyniku zakończenia postępowania w sprawie IXU 245/22 została rozstrzygnięta w ten sposób, że sporne świadczenia wypłacone J. R. były świadczeniami nienależnie wypłaconymi. W niniejszym postepowaniu sporne było to, czy płatnik składek – R. G. ma obowiązek zwrotu tych świadczeń na rzecz organu rentowego.

Ustalenia faktyczne w sprawie Sąd poczynił w znacznej mierze w oparciu o dokumenty przedłożone przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. oraz rozstrzygnięcia, które zapadły w toku postępowania przeprowadzonego przez Sąd Okręgowy w Gorzowie Wielkopolskim w sprawie VI U 190/22, zainicjowanego odwołaniem J. R., a zakończonego postanowieniem Sądu Apelacyjnego oraz rozstrzygnięcie Sądu Rejonowego Szczecin Centrum w S. w sprawie IXU 245/22. Nie były one w żaden sposób kwestionowane przez strony, zaś wynikający z nich stan faktyczny nie był między stronami sporny.

Postępowanie w niniejszej sprawie w dniu 5 lipca 2022 r. zostało, na podstawie art. 177 § 1 pkt 1 k.p.c., zawieszone z uwagi na toczące się postępowanie przed tut sądem w przedmiocie prawa do świadczeń ubezpieczonej J. R. za sporny okres.

Zgodnie z brzmieniem art. 6 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. Nr 137 poz. 887 z późn. zm.) obowiązkowo ubezpieczeniu emerytalnemu i rentowemu podlegają osoby fizyczne, które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej są pracownikami. Przepisy art. 11 ust. 1 i art. 12 ust. 1 ustawy wprowadzają obowiązek, w odniesieniu do pracowników, ubezpieczenia chorobowego i wypadkowego. W myśl zaś art. 13 pkt 1 ustawy obowiązkowemu ubezpieczeniu emerytalnemu, rentowemu, chorobowemu i wypadkowemu podlegają osoby fizyczne - pracownicy w okresach od dnia nawiązania stosunku pracy do dnia ustania stosunku pracy. Ponadto, zgodnie z brzmieniem art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz. U. z 2025, poz. 501 z późn. zm.), świadczenia pieniężne na warunkach określonych ustawą przysługują osobom objętym ubezpieczeniu społecznemu w razie choroby i macierzyństwa określonym w ustawie z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych.

Zgodnie z treścią art. 6 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, zasiłek chorobowy przysługuje ubezpieczonemu, który stał się niezdolny do pracy z powodu choroby w czasie trwania ubezpieczenia chorobowego. Ponadto, w myśl art. 7 tejże ustawy, zasiłek chorobowy przysługuje również osobie, która stała się niezdolna do pracy po ustaniu tytułu ubezpieczenia chorobowego, jeżeli niezdolność do pracy trwała bez przerwy co najmniej 30 dni i powstała:

1)  nie później niż w ciągu 14 dni od ustania tytułu ubezpieczenia chorobowego,

2)  nie później niż w ciągu 3 miesięcy od ustania tytułu ubezpieczenia chorobowego - w razie choroby zakaźnej, której okres wylęgania jest dłuższy niż 14 dni, lub innej choroby, której objawy chorobowe ujawniają się po okresie dłuższym niż 14 dni od początku choroby.

Kwestia podlegania J. R. obowiązkowemu ubezpieczeniu społecznemu stanowiła przedmiot postępowania toczącego się przed Sądem Okręgowym w Gorzowie Wielkopolskim Wydziałem VI Pracy i Ubezpieczeń Społecznych o sygn. VI U 190/22 na skutek odwołania J. R. od decyzji organu rentowego z dnia 21 grudnia 2021 r. nr 621/2021. Postanowieniem z dnia 11 lipca 2022 r. Sąd Okręgowy na podstawie art. 177 § 1 pkt 6 k.p.c. zawiesił postępowania a następnie postanowieniem z dnia 13 października 2022 r. na podstawie art. 182 § 1 pkt 1 k.p.c. umorzył postępowanie w sprawie. Na skutek zażalenia wniesionego przez odwołującą się Sąd Apelacyjny w Szczecinie III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych prawomocnym już postanowieniem z dnia 30 marca 2023 r. sygnatura akt III AUz 183/22 oddalił zażalenie skarżącej.

Tym samym prawomocna stała się decyzja Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w G. z dnia 21 grudnia 2021 r. nr 621/2021 r., w której ustalono, że J. R. jako pracownik u płatnika składek R. G. PRZEDSIĘBIORSTWO (...) podlega obowiązkowo ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowym, chorobowemu, wypadkowemu od 1 maja 2014 r.

Prawomocne postanowienie korzysta z powagi rzeczy osądzonej, co oznacza niemożność czynienia w innym toczącym się postępowaniu ustaleń pozostających z nim w sprzeczności. Zgodnie bowiem z art. 365 § 1 k.p.c. orzeczenie prawomocne wiąże nie tylko strony i sąd, który je wydał, lecz również inne sądy i organy państwowe. Rozpoznając niniejszą sprawę Sąd Rejonowy nie mógł zatem dokonać samodzielnych ustaleń w zakresie podlegania bądź nie podlegania przez J. R. ubezpieczeniu społecznemu z tytułu zatrudnienia u zainteresowanej. Bez znaczenia pozostaje ponadto fakt, iż postanowienie Sądu Apelacyjnego w Szczecinie wydane zostało po dacie decyzji zaskarżonej w sprawie niniejszej. Zgodnie bowiem z art. 316 § 1 k.p.c. sąd wydaje wyrok biorąc za podstawę stan rzeczy istniejący w chwili zamknięcia rozprawy. Postępowanie z zakresu ubezpieczeń społecznych jest wprawdzie postępowaniem odrębnym, specyficznym z uwagi na badanie przez sąd prawidłowości decyzji organu rentowego, a zatem odnoszeniu się do okoliczności z daty jej wydawania, niemniej jednak żaden przepis nie wyłącza w tym postępowaniu stosowania art. 316 § 1 k.p.c. Oznacza to, że sąd także w sprawie z zakresu ubezpieczeń społecznych winien uwzględniać okoliczności jakie powstały w toku procesu. Taki pogląd wyraził też Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 10 marca 1998r. II UKN 555/97 OSNP 1999/5/181 wskazując, iż sąd ocenia legalność decyzji rentowej według stanu rzeczy istniejącego w chwili jej wydania, może jednak przyznać ubezpieczonemu świadczenie, jeżeli warunki je uzasadniające zostały spełnione po wydaniu zaskarżonej decyzji.

Jak wskazał Sąd Apelacyjny w Poznaniu w wyroku z dnia 19 maja 2005r. I ACa 1848/04 (LEX nr 166820) moc wiążąca orzeczenia określona w art. 365 § 1 k.p.c. w odniesieniu do sądów oznacza, że podmioty te muszą przyjmować, że dana kwestia prawna kształtuje się tak, jak to orzeczono w prawomocnym orzeczeniu. Zatem w kolejnym postępowaniu sąd jest związany prawomocnym orzeczeniem, rozumianym jako określona wypowiedź sądu rozpoznającego poprzednią sprawę, będącą syntezą ustaleń faktycznych i prawnych. W konsekwencji Sąd rozpatrujący niniejszą sprawę nie prowadził postępowania dowodowego na okoliczność potwierdzenia zatrudnienia odwołującej się u zainteresowanej. Natomiast postanowieniem z dnia 5 lipca 2022 r. na podstawie art. 177 § 1 pkt 1 k.p.c. zawiesił postępowanie w sprawie do czasu prawomocnego zakończenia postępowania odwoławczego przed sądami powszechnymi na skutek odwołania J. R. od decyzji Zakładu w przedmiocie podlegania odwołującej się ubezpieczeniom społecznym. Dla Sądu rozpoznającego niniejszą sprawę stała się zatem wiążąca okoliczność prawomocnego uregulowania kwestii niepodlegania przez J. R. ubezpieczeniom społecznym od dnia 1 maja 2014 r. z tytułu zatrudnienia u R. G..

Ponadto Sąd jest związany wyrokiem Sądu Rejonowego Szczecinie z 23 stycznia 2025 r. wydanym w postępowaniu (...) 245/22 w którym sąd oddalił odwołanie J. R. w sprawie dotyczącej decyzji z dnia 30 marca 2022 r. znak (...), Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. odmówił J. R. prawa do: zasiłku chorobowego od 20 lipca 2014 r. do 25 sierpnia 2014 r., zasiłku chorobowego od 27 sierpnia 2014 r. do 16 grudnia 2014 r., świadczenia rehabilitacyjnego od 17 grudnia 2014 r. do 12 września 2015 r., zasiłku chorobowego od 16 października 2015 r. do 19 marca 2016 r., zasiłku macierzyńskiego od 20 marca 2016 r. do 18 marca 2017 r. Świadczenia wypłacone J. R., zgłoszonej przez płatnika składek - R. G. do pracowniczych ubezpieczeń społecznych są świadczeniami nienależnymi w rozumieniu art. 84 ust 2 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2025 r. poz. 350 dalej jako „ustawa systemowa”). Zgodnie z art. 84 ust. 2 pkt 2 ustawy systemowej, za kwoty nienależnie pobranych świadczeń uważa się m.in.: świadczenia przyznane lub wypłacone na podstawie nieprawdziwych zeznań lub fałszywych dokumentów albo w innych przypadkach świadomego wprowadzania w błąd organu wypłacającego świadczenia przez osobę pobierającą świadczenia. Stosownie do art. 84 ust. 6 ustawy systemowej, jeżeli wypłacenie nienależnych świadczeń zostało spowodowane przekazaniem przez płatnika składek lub inny podmiot nieprawdziwych danych mających wpływ na prawo do świadczeń lub na ich wysokość, obowiązek zwrotu tych świadczeń wraz z odsetkami, o których mowa w ust. 1, obciąża odpowiednio płatnika składek lub inny podmiot, za cały okres, za który nienależne świadczenia zostały wypłacone.

Postępowanie dowodowe przeprowadzone w sprawie wykazało, że wypłacenie nienależnych świadczeń J. R., zgłoszonej przez odwołującą jako płatnika składek do pracowniczych ubezpieczeń społecznych, zostało spowodowane przekazaniem przez płatnika składek (odwołującą się w niniejszym procesie) nieprawdziwych danych mających wpływ na prawo do świadczeń. Odwołująca się R. G. po zawarciu niewykonywanej umowy o pracę z J. R., zgłosiła ją do ubezpieczeń społecznych jako własnego pracownika (k. 79). Organ wypłacał J. R. sporne świadczenia pozostając w przekonaniu, że jest osobą podlegającą ubezpieczeniom społecznym z tytułu zatrudnienia u R. G.. R. G. działając jako płatnik składek (rzekomy pracodawca) zgłosiła J. R. z dniem 1 maja 2014 r. do ubezpieczeń społecznych. Obowiązek zwrotu spornych świadczeń wypłaconych J. R. wraz z odsetkami, obciąża zdaniem sądu płatnika składek, czyli odwołującą. Obowiązek dotyczy całego okresu, za który nienależne świadczenia zostały J. R. wypłacone.

Argumentacja przywoływana przez odwołującą się wskazana w treści odwołania nie mogła zostać uwzględniona przez Sąd, albowiem odnosi się nie tyle do spornej decyzji, lecz do decyzji w przedmiocie podlegania ubezpieczeniom społecznym J. R.. Dlatego też w toku niniejszego postępowania Sąd nie badał okoliczności zatrudnienia J. R., wykonywanych przez nią obowiązków, lecz mając na uwadze fakt nieskutecznego zaskarżenia decyzji wyłączającej odwołującą się z ubezpieczeń społecznych przyjął okoliczności ustalone w toku kontroli jako bezsporne. Skutkowało to nie tylko brakiem przeprowadzenia postępowania dowodowego na okoliczność zatrudnienia J. R. u R. G., ale także na okoliczność pozorności umowy o pracę zawartej przez R. G. i J. R. umowy o pracę, jako że uzasadnienie decyzji administracyjnej stanowi jej integralną część. W konsekwencji, Sąd pominął wnioski dowodowe wnioskodawczyni związane z przesłuchaniem świadków, przyjmując iż okoliczności, na które zostali powołani pozostają poza sporem bądź też wobec prawomocności decyzji z dnia 21 grudnia 2021 r. kształtującej określony stan faktyczny – nie podlegają badaniu.

Za przyjęciem, iż decyzja organu rentowego z dnia 21 grudnia 2021 r. znak nr (...) jest wiążąca dla Sądu w niniejszym postępowaniu przemawiają również uregulowania co do właściwości rzeczowej sądu w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych. Do rozstrzygania kwestii wysokości podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne powołane są w pierwszej instancji sądy okręgowe, podczas gdy sprawy o zasiłki chorobowe, macierzyńskie i świadczenia rehabilitacyjne należą do właściwości sądów rejonowych. Sąd rejonowy rozstrzygając zatem o prawie do świadczenia bądź obowiązku zwrotu pobranego świadczenia nie może z uwagi na swoją niewłaściwość badać podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne, gdy okoliczność ta rozstrzygnięta została odrębną decyzją. Należy przy tym zauważyć, że nie wykorzystując wszelkich możliwości merytorycznej weryfikacji przez Sąd Okręgowy w Gorzowie Wielkopolskim w postępowaniu VI U 190/22 decyzji z dnia 21 grudnia 2021 r. odwołująca się pozbawiła się możliwości skutecznego polemizowania z ustaleniami tej decyzji w postępowaniu niniejszym. Pozostawiła z kolei do przyjęcia Sądowi rozpoznającemu sprawę niniejszą określony stan prawny za miarodajny dla poczynienia ustaleń faktycznych, w tym również w zakresie wprowadzenia w błąd organu rentowego co do faktycznego podlegania ubezpieczeniom społecznym.

Rozstrzygnięcie to stało się podstawą do wydania przez organ rentowy kolejnej decyzji z dnia 30 marca 2022 r. w której Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S., zobowiązał R. G. jako płatnika składek do zwrotu nienależnie wypłaconych świadczeń J. R., za cały okres za który nienależne świadczenia zostały wypłacone. Przeprowadzone postępowanie i zebrany materiał dowodowy nie daje podstaw do przyjęcia, że J. R. wykonywała jakiekolwiek obowiązki służbowe wynikające ze zgłoszenia jej przez R. G. do pracowniczego ubezpieczenia społecznego, gdyż umowa o pracę została zawarta dla pozoru.

Zgodnie z art. 84 ust. 1 ustawy systemowej, osoba, która pobrała nienależne świadczenie, jest obowiązana do jego zwrotu. Zasada ta jest jednoznaczna i odnosi się do sytuacji, w której świadczenie zostało przyznane i wypłacone bez podstawy prawnej, bądź w wyniku błędu. W takiej sytuacji podstawowym obowiązkiem jest obowiązek zwrotu świadczenia przez osobę, która nie miała prawa do jego pobrania. Z kolei art. 84 ust. 6 ustawy przewiduje odpowiedzialność płatnika składek w przypadku, gdy pobranie świadczenia nienależnego zostało spowodowane przez przekazanie przez niego nieprawdziwych danych mających wpływ na prawo do świadczenia lub jego wysokość. Oznacza to, że odpowiedzialność płatnika składek zachodzi tylko wówczas, gdy to on przyczynił się do błędnego przyznania świadczenia, na przykład poprzez fałszywe oświadczenia lub niezgodne z rzeczywistością dane przekazane do ZUS. W przypadku, gdy płatnik składek ponosi odpowiedzialność, jest zobowiązany do zwrotu nienależnie pobranego świadczenia, nawet jeśli sama osoba, która świadczenie pobrała, nie miała świadomości, że je pobrała nienależnie. Z przywołanych przepisów wynika, że odpowiedzialność osoby, która pobrała świadczenie, oraz odpowiedzialność płatnika składek są niezależne, choć w pewnych sytuacjach mogą się zbiegać. Zasadniczo obie te odpowiedzialności są od siebie oddzielne, a organ rentowy ma swobodę wyboru, od kogo dochodzić zwrotu świadczenia. Przepisy ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych nie przewidują solidarności między odpowiedzialnością osoby, która pobrała nienależne świadczenie, a płatnikiem składek. Oznacza to, że ZUS może dochodzić zwrotu nienależnego świadczenia od jednej ze stron, w zależności od okoliczności sprawy. W przypadku, gdy płatnik składek przekazał nieprawdziwe dane, ZUS ma prawo żądać zwrotu od niego, nawet jeżeli osoba pobierająca świadczenie nie jest w stanie dokonać jego zwrotu.

Organ rentowy ma uprawnienie do wyboru podmiotu, od którego będzie dochodził zwrotu nienależnie pobranego świadczenia (uchwała Składu Siedmiu Sędziów SN z 11.12.2019 r. III UZP 7/19 i przywołane tam wcześniejsze orzeczenia). Zgodnie poglądem wyrażonym w orzecznictwie Sądu Najwyższego, wybór ten nie jest uzależniony od tego, czy osoba pobierająca świadczenie została już zobowiązana do jego zwrotu. ZUS może dochodzić zwrotu zarówno od osoby, która pobrała świadczenie, jak i od płatnika składek, jeżeli spełniają się przesłanki przewidziane w art. 84 ust. 6 ustawy. Podkreślić należy, że odpowiedzialność płatnika składek nie jest subsydiarna, tj. nie zachodzi tylko wtedy, gdy nie uda się odzyskać świadczenia od osoby, która je pobrała. Płatnik składek odpowiada wówczas, gdy jego działanie (lub zaniechanie) doprowadziło do wypłaty świadczenia nienależnego, nawet jeżeli osoba pobierająca świadczenie nie jest w stanie je zwrócić.

Sąd Najwyższy w swojej judykaturze, m.in. w wyrokach z dnia 20 maja 2004 r., II UK 385/03, 10 czerwca 2008 r., I UK 376/07, 17 stycznia 2012 r., I UK 14/11, oraz z dnia 7 lutego 2017 r., II UK 685/15, wskazał, że odpowiedzialność płatnika składek za zwrot nienależnie pobranych świadczeń powstaje w sytuacji, gdy to właśnie płatnik, przez przekazanie organowi rentowemu nieprawdziwych danych, spowodował przyznanie świadczenia, które zostało następnie wypłacone nienależnie. Zgodnie z tymi orzeczeniami, ZUS może dochodzić zwrotu nienależnych świadczeń od płatnika składek, jeśli udzielone przez niego informacje miały wpływ na prawo do świadczenia lub na jego wysokość. Sąd Najwyższy podkreślił, że odpowiedzialność płatnika składek nie jest odpowiedzialnością solidarną z osobą, która świadczenie pobrała, i w związku z tym organ rentowy ma prawo dokonać wyboru osoby zobowiązanej do zwrotu świadczenia.

W kontekście powyższych uwag, można przyjąć, że art. 84 ust. 1 i 6 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych powinny być traktowane jako odrębne mechanizmy odpowiedzialności, które mogą być stosowane niezależnie od siebie. Organ rentowy, w zależności od okoliczności, może wybrać, od którego z podmiotów (osoby pobierającej świadczenie lub płatnika składek) dochodzić zwrotu nienależnie pobranego świadczenia, a odpowiedzialność jednego z nich nie wyklucza odpowiedzialności drugiego.

W niniejszej sprawie, organ rentowy prawidłowo zastosował przepisy art. 84 ust. 6 ustawy systemowej, wybierając płatnika składek, tj. R. G., jako osobę zobowiązaną do zwrotu nienależnie pobranego świadczenia. Organ zdecydował się dochodzić zwrotu należności od płatnika składek, nie dochodził zwrotu od osoby pobierającej świadczenia. Odpowiedzialność płatnika składek wynikająca z art. 84 ust. 6 ustawy systemowej jest konsekwencją przekazania przez niego danych, które okazały się nieprawdziwe, natomiast spowodowały wypłatę świadczenia przez organ rentowy. ZUS, działając w oparciu o art. 84 ust. 6 ustawy systemowej, słusznie wybrał płatnika jako podmiot odpowiedzialny za zwrot świadczenia. Jest to zgodne z aktualnym orzecznictwem Sądu Najwyższego, który uznaje, że odpowiedzialność płatnika składek za nieprawdziwe dane, które miały wpływ na przyznanie świadczenia, może wystąpić niezależnie od odpowiedzialności osoby, która świadczenie to pobrała (zob. uchwałę Składu Siedmiu Sędziów Sądu Najwyższego – Izba Pracy i ubezpieczeń Społecznych z dnia 11 grudnia 2019 r., III UZP 7/19).

Wobec powyższego, Sąd uznał decyzję organu rentowego z dnia 30 marca 2022 r. za prawidłową i na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. w punkcie pierwszym wyroku oddalił odwołanie R. G..

Rozstrzygnięcie o kosztach zawarte w punkcie drugim wyroku oparto na treści art. 98 k.p.c., w myśl którego strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony. W niniejszej sprawie organ rentowy reprezentowany był przez profesjonalnego pełnomocnika, którego minimalne wynagrodzenie, w związku z przedmiotem sprawy, wynosi 360 złotych (§ 9 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. z 2023 r., poz. 1935).

ZARZĄDZENIE

1.  (...)

2.  (...)

3.  (...)

4.  (...)

3 września 2025 r.

(...)