Portal Orzeczeń Sądu Rejonowego Szczecin-Centrum w Szczecinie

UZASADNIENIE

Decyzją Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) w P. z 10 stycznia 2024 roku znak (...) (...). (...).2024 - (...) numer sprawy (...) odmówiono ubezpieczonej M. Z. (1) prawa do zasiłku chorobowego od 27 listopada 2019 roku do 17 lutego 2020 roku z tytułu zatrudnienia u płatnika składek (...) spółki z o.o. z siedzibą w P. w związku z wykonywaniem pracy zarobkowej u płatnika składek (...) spółki z o.o. z siedzibą w W. podczas zwolnienia lekarskiego od pracy, zobowiązując ją jednocześnie do zwrotu nienależnie pobranego zasiłku chorobowego wraz z odsetkami w łącznej kwocie 9616,22 złotych.

W uzasadnieniu wskazano, iż w toku postępowania wyjaśniającego ustalono, iż M. Z. (1) - z tytułu zawartej umowy zlecenia - otrzymała przychód za pełne miesiące: listopad i grudzień 2019 roku, co miało świadczyć bezspornie o tym, że w analizowanym okresie świadczyła ona pracę zarobkową w rozumieniu art. 17 ust. 1 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 roku o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa. Powyższe konstatacje uprawniły zaś organ do stwierdzenia naruszenia przez ubezpieczoną wskazanej dyspozycji
i uznania, że w związku z powyższym, zasiłek ten za okres od 27 listopada 2019 roku do 17 lutego 2020 roku jej nie przysługuje. W wykonaniu dyspozycji art 84 ust. 2 pkt 3 wskazanej ustawy, organ wezwał ubezpieczoną do zwrotu nienależnie pobranego świadczenia w ustalonej wysokości.

Pismem z dnia 1 lutego 2024 roku M. Z. (2) wniosła odwołanie od powyższej decyzji, domagając się jej zmiany poprzez przyznanie jej prawa do zasiłku chorobowego za sporny okres od 27 listopada 2019 roku do 17 lutego 2020 roku z tytułu zatrudnienia u płatnika składek (...) Sp. z o.o. z siedzibą w P. i tym samym stwierdzenia, że zasiłek chorobowy wskazany przedział czasu był świadczeniem należnym, zatem obowiązek zwrotu zasiłku chorobowego wraz z odsetkami w łącznej kwocie 9616,22 złotych jest bezpodstawny.

W uzasadnieniu swojego stanowiska odwołująca się wskazała, iż w okresie od 5 listopada 2019 roku do 17 lutego 2020 roku pozostawała niezdolna do pracy z powodu choroby i za ten czas pobierała wynagrodzenie chorobowe, a następnie – zasiłek chorobowy. Przyznała, że oprócz zatrudnienia przez płatnika (...) Sp. z o.o. z siedzibą w P. pozostawała stroną umowy zlecenia z (...) spółki z o.o. z siedzibą w W., jednakże w czasie pozostawania na zwolnieniu chorobowym
w związku z ciążą nie wykonywała pracy zarobkowej na rzecz zleceniobiorcy.

W odpowiedzi na odwołanie, pismem z dnia 26 lutego 2024 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) w W. wniósł o oddalenie odwołania. W uzasadnieniu swojej repliki organ powtórzył stanowisko zaprezentowane w zaskarżonej decyzji.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

(...) spółka z o.o. z siedzibą w W. została powołana umową spółki w formie aktu notarialnego sporządzonego w dniu 27 grudnia 2021 roku. W zakresie przedmiotu jej działalności znajduje się między innymi sprzedaż hurtowa żywności, napojów i wyrobów tytoniowych, tudzież sprzedaż detaliczna prowadzona poza siecią sklepową, straganami i targowiskami.

Dowód:

- Informacja z Krajowego Rejestru Sądowego k. 14-16, 64-66

M. Z. (1) ma 31 lat, z wykształcenia jest europeistą. W okresie od 2016 roku do 29 lutego 2024 roku świadczyła pracę na podstawie umowy o pracę w (...) spółką z o.o. z siedzibą w P. jako pracownik obsługi stoiska w sklepie (...) znajdującym się w centrum handlowym (...) mieszczącym się przy ulicy (...) w S., który był płatnikiem składek na ubezpieczenie społeczne.

Dowody:

- przesłuchanie M. Z. (1) k. 29-30, 32

- zeznania T. Z. k. 30-31

- zeznania M. S. k. 31

- zeznania M. T. k. 31

- zeznania I. D. k. 32

Ubezpieczona w dniu 1 maja 2018 roku zawarła z (...) spółką z o.o. z siedzibą w W. umowę zlecenia zobowiązując się do wykonywania serwisu – wykładania produktów marki S. na półki sklepowe w sklepie (...) (tym samym, w którym wykonywała umowę o pracę), mieszczącym się w centrum handlowym (...) w S. (§ 1 ust. 1 Umowy) za wynagrodzeniem w wysokości 237,36 złotych brutto, należnym za czas osobistego (co do zasady) i faktycznego świadczenia usług, z obowiązkiem ewidencjonowania czasu wykonywania tychże czynności (§ 2 ust. 1 i 6 oraz § 3 Umowy). Umowa cywilnoprawna została zawarta na okres od 1 maja 2018 roku do 31 grudnia 2018 roku (§ 1 ust. 2 Umowy). Wskutek powyższego, płatnik (...) spółka z o.o. z siedzibą w W., 18 maja 2018 roku zgłosił M. Z. (1) do ubezpieczenia społecznego.

Strony umowy kontynuowały swoją współpracę także w 2019 roku, kiedy to zawarły kolejną, tożsamą w treści umowę zlecenia na okres od 1 stycznia 2019 roku do 31 grudnia 2019 roku. Zasadą rozliczania się zleceniobiorcy ze zleceniodawcą było prowadzenie księgi ewidencyjnej czasu wykonywanych czynności, w formie wpisu do księgi gości w miejscu ich świadczenia – sklepie (...) w centrum handlowym (...). Początkowo miała ona formę papierową, następnie elektroniczną. Obie spółki, po okresie współpracy z M. Z. (1) nie znajdowały się w ich posiadaniu.

Zwyczajową praktyką zleceniobiorcy było przygotowywanie kolejnej umowy łączącej strony w okresie istotnie poprzedzającym jej faktyczne zawarcie i wykonywanie. Umowa dotycząca współpracy stron od 1 stycznia 2020 roku do 31 grudnia 2020 roku nie została zawarta wobec faktu, iż M. Z. (1) przebywała na zwolnieniu lekarskim w związku z ciążą i nie świadczyła pracy zarobkowej; czas od 27 listopada 2019 roku do 17 lutego spożytkowała na odpoczynek w domu
i integrację rodzinną; nie pojawiała się na terenie sklepu, w którym dotychczas pracowała.

Zleceniobiorcą stał się wówczas inny pracownik sklepu (...). M. Z. (1) z chwilą powzięcia wiedzy o tym, że w okresie obowiązywania umowy zlecenia będzie przebywała na zwolnieniu lekarskim, poinformowała przedstawiciela (...) spółki z o.o. z siedzibą w W. o tym fakcie. Mimo powyższego, zleceniobiorca wypłacił jej pełne wynagrodzenie za listopad i grudzień 2019 roku w kwocie po 206 złotych. W reakcji na powyższe, M. Z. (1) chciała zwrócić nienależnie wypłacone wynagrodzenie, jednak w odpowiedzi od (...) spółki z o.o. z siedzibą w W. uzyskała informację, że nie musi tego robić.

Dowody:

- umowa zlecenia z 1 maja 2018 roku k. 41

- zgłoszenie płatnika do ubezpieczenia społecznego k. 38

- umowa zlecenia z 1 stycznia 2019 roku k. 37

- umowa zlecenia z 1 stycznia 2020 roku k. 51-52

- kwestionariusze osobowe k. 42-48

- oświadczenie k. 39

- przesłuchanie M. Z. (1) k. 29-30, 32

- zeznania T. Z. k. 30-31

- zeznania M. S. k. 31

- zeznania M. T. k. 31

- zeznania I. D. k. 32

Ubezpieczona przebywała na zwolnieniu lekarskim w związku z ciążą w następujących okresach: od 5 listopada 2019 roku do 2 grudnia 2019 roku; od 3 grudnia 2019 roku do 6 grudnia 2019 roku; od 7 grudnia 2019 roku do 27 grudnia 2019 roku; od 28 grudnia 2019 roku do 27 stycznia 2020 roku; od 28 stycznia 2020 roku do 17 lutego 2020 roku, pobierając w tym okresie wynagrodzenie chorobowe – od 5 listopada 2019 roku do 26 listopada 2019 roku, a następnie zasiłek chorobowy od 27 listopada 2019 roku do 17 lutego 2020 roku. Zasiłek chorobowy M. Z. (1) był wypłacany przez (...) spółkę z o.o. z siedzibą w P..

W dniu 22 listopada 2023 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych(...) w P. wszczął z urzędu postępowanie wyjaśniające dotyczące prawidłowości wykorzystywania zwolnień lekarskich przez M. Z. (1) w okresie od 27 listopada 2019 roku do 31 stycznia 2020 roku wobec uzyskania przez organ informacji, iż ubezpieczona we wskazanym czasie podlegała ubezpieczeniu
z tytułu zatrudnienia na umowę zlecenie lub umowę agencyjną u innego płatnika. W wyniku powyższego, zobowiązano dotychczasowego zleceniodawcę ubezpieczonej – (...) spółkę z o.o. z siedzibą w W. do wykazania, że M. Z. (1) w badanym okresie faktycznie wykonywała czynności wynikające z umowy cywilnoprawnej łączącej strony. Spółka, wobec braku stosownej ewidencji, nie przekazała dokumentacji na żądanie Zakładu Ubezpieczeń Społecznych.

Decyzją Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) w P. z 10 stycznia 2024 roku znak (...).604. (...).(...) - (...) numer sprawy (...) odmówiono ubezpieczonej M. Z. (1) prawa do zasiłku chorobowego od 27 listopada 2019 roku do 17 lutego 2020 roku z tytułu zatrudnienia u płatnika składek (...) spółce z o.o. z siedzibą w P. w związku z wykonywaniem pracy zarobkowej u płatnika składek (...) spółce z o.o. z siedzibą w W. podczas zwolnienia lekarskiego od pracy, zobowiązując ją jednocześnie do zwrotu nienależnie pobranego zasiłku chorobowego wraz z odsetkami w łącznej kwocie 9616,22 złotych.

Dowody:

- zwolnienia lekarskie k. 16-20 akt ubezpieczonej

- dane ubezpieczonej o podstawach wymiaru składek oraz o pobieranych świadczeniach i przerwach w zatrudnieniu k. 14-15 akt ubezpieczonej

- pismo ZUS z 22 listopada 2023 roku k. 10, 13 akt ubezpieczonej

- pismo (...) Sp. z o.o. z 28 listopada 2023 roku k. 11 akt ubezpieczonej

- pismo ZUS z 5 grudnia 2023 roku k. 8 akt ubezpieczonej

- karta zasiłkowa k. 7-7v akt ubezpieczonej

- Decyzja ZUS z 10 stycznia 2024 roku k. 2 akt ubezpieczonej

Sąd zważył, co następuje:

Odwołanie podlegało uwzględnieniu.

Stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie dowodów: ze źródeł osobowych oraz niebudzących wątpliwości co do rzetelności i autentyczności dokumentów szczegółowo wymienionych w pierwszej części uzasadnienia. Prawdziwość dokumentacji zgromadzonej w aktach postępowania, stanowiącej podstawę ustaleń, nie była również kwestionowana przez żadną ze stron. Pochodziła bowiem od pracodawcy, zleceniodawcy ubezpieczonej oraz od organu rentowego, wobec czego została sporządzona przez upoważnione podmioty w sposób odzwierciedlający rzeczywisty stan rzeczy. Nadto, Sąd nie znalazł podstaw aby odmówić mocy dowodowej spójnym, logicznym, a nadto spontanicznym zeznaniom świadków: T. Z., M. S., M. T. oraz I. D., które korespondowały z relacjami odwołującej się – M. Z. (1) . Zważywszy na fakt, iż byli oni – częściowo - członkami rodziny ubezpieczonej (T. Z. i M. S.) oraz jej współpracownikami (M. T. i I. D.) mieli oni najszerszą wiedzę o tym, w jaki sposób ubezpieczona wykorzystywała okres zwolnienia lekarskiego w związku z ciążą, a także czy w tym czasie pojawiała się w miejscu pracy i czy wykonywała pracę zarobkową. Wymienieni świadkowie zeznawali spontanicznie, a ich depozycje korelowały z wymową pozostałych dowodów zebranych w sprawie i Sąd nie znalazł podstaw do tego, aby ich wartość dowodową kwestionować. Wobec tak poczynionych wniosków, Sąd stwierdza, iż ocenił materiał dowodowy wespół, przyznając mu w pełni walor wiarygodności, kierując się dyrektywami wysłowionymi w art. 233 k.p.c.

Przedmiotem niniejszego postępowania było rozważenie, czy z faktu bezpodstawnej wypłaty świadczenia przez zleceniodawcę zleceniobiorczyni w okresie pozostawania przez nią na zwolnieniu lekarskim i w związku z tym niewykonywaniu przezeń zleconych obowiązków w dotychczasowym, stałym miejscu pracy – należy wywodzić o tym, że ubezpieczona w spornym czasie (stanowiącym okres niezdolności do pracy) wykonywała działalność zarobkową – w myśl art. 17 ust. 1 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 roku o świadczeniach pieniężnych w razie choroby lub macierzyństwa – co uzasadniałoby uznanie przez organ rentowy, że wypłacone świadczenie stało się nienależne i w związku z tym uprawniałoby to do zastosowania regulacji z art. 84 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych.

Zgodnie z art. 17 ust. 1 i 2 w zw. z art. 68 ust. 1 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 roku o świadczeniach pieniężnych w razie choroby lub macierzyństwa (Dz.U.2024 poz. 497) ubezpieczony wykonujący w okresie orzeczonej niezdolności do pracy pracę zarobkową lub wykorzystujący zwolnienie od pracy w sposób niezgodny z celem tego zwolnienia traci prawo do zasiłku chorobowego za cały okres tego zwolnienia; okoliczności te ustala Zakład Ubezpieczeń Społecznych ubezpieczonych poprzez przeprowadzenie formalnej kontroli co do prawidłowości wykorzystywania zwolnień od pracy zgodnie z ich celem oraz zwolnień lekarskich.

Sformułowanie „praca zarobkowa” jest zwrotem wieloznacznym na gruncie języka polskiego. Zwrot ten zachowuje taki charakter również na gruncie powyższej ustawy. Nie został bowiem zdefiniowany w przepisach ustawy oraz w przepisach innych ustaw z zakresu ubezpieczeń społecznych. Układ rzeczownikowo-przymiotnikowy w sformułowaniu „praca zarobkowa” wskazuje na zawężenie zdarzeń faktycznych i ograniczenie rodzajów zachowań ubezpieczonych, które powodują utratę prawa do zasiłku na podstawie tej przesłanki. Nie każda praca ma w tym wypadku znaczenie, ale tylko taka, która ma charakter zarobkowy. Art. 17 ust. 1 ustawy zasiłkowej nie wprowadza bowiem jakichkolwiek kryteriów jego zastosowania odnoszących się do poziomu jak i faktu uzyskiwanych przez ubezpieczonego przychodów (dochodów) w związku wykonywaniem pracy zarobkowej w okresie orzeczonej niezdolności do pracy, które mogłyby wyłączać jego zastosowanie. Podobnie zresztą nie określa kryteriów odnoszących się do charakteru pracy zarobkowej – czasu jej trwania, wpływu jej wykonywania na stan zdrowia ubezpieczonego, wysiłku fizycznego, psychicznego czy intelektualnego wkładanego w jej wykonanie, jak również tego, czy jest to praca podejmowana w ramach nowo zawartego stosunku prawnego (w okresie zwolnienia lekarskiego), czy też praca wykonywana w ramach dotychczasowych stosunków prawnych (istniejących przed okresem zwolnienia lekarskiego). Brak stosownych kryteriów skłania do przyjmowania, zarówno w doktrynie, jak i w praktyce orzeczniczej organów rentowych, że dyspozycję tego przepisu wypełniają już jednostkowe przejawy aktywności zarobkowej ubezpieczonego rozumianej jako proces zachowań prowadzących do zamierzonego celu w sposób zawodowy, ze względu na zarobkowy charakter tychże czynności.

Powszechnie wskazuje się, że chodzi o każdą aktywność ludzką zmierzającą do osiągnięcia zarobku, przy czym uznaje się za nią zarówno aktywność przynoszącą dochód (przynoszącą ubezpieczonemu bezpośrednią korzyść majątkową w postaci środków pieniężnych otrzymywanych wprost za jej wykonanie) lub z którą wiąże się tylko perspektywa otrzymania korzyści majątkowych, choćby nie była podjęta w celach zarobkowych, ale i aktywność podjętą w celu uzyskania zarobku (przychodu), choćby w rzeczywistości jej wykonanie przychodu nie przyniosło. Nadto, wykonywanie pracy zarobkowej znamionuje się rzeczywistym i osobistym działaniem ubezpieczonego.

W orzecznictwie przyjmuje się, że wykonywanie pracy zarobkowej polega na podjęciu przez ubezpieczonego działań stanowiących realizację obowiązków pracowniczych lub wynikających z innego stosunku prawnego obejmującego świadczenie pracy, np. w przypadku prowadzenia działalności pozarolniczej wykonywanie czynności związanych wprost z działalnością gospodarczą. W doktrynie podnosi się również, że konsekwencją wynikającej ze zwrotu czasownikowego „wykonujący pracę” aktywności ubezpieczonego jest możliwość przypisania mu woli działania. Tym samym – skonstatować należy - że uzyskanie przez ubezpieczonego w okresie pobierania zasiłku chorobowego wynagrodzenia ryczałtowego na podstawie zawartej wcześniej umowy cywilnoprawnej, gdy nie wykonywał on żadnych czynności w niej przewidzianych, nie jest wykonywaniem pracy zarobkowej i nie powoduje utraty prawa do tego zasiłku (por. Wyrok Sądu Najwyższego z 20 sierpnia 2019 roku, sygn. II UK 76/18; OSNP 2020/8).

Przenosząc powyższe rozważania na grunt ustalonego stanu faktycznego, nie ulega wątpliwości Sądu, że M. Z. (1) w okresie pozostawania na zwolnieniu lekarskim w związku z ciążą, to jest w czasie od 27 listopada 2019 roku do 17 lutego 2020 roku, nie wykonywała pracy zarobkowej. Ubezpieczona – jak wynika wprost z przeprowadzonego dowodu ze źródeł osobowych – nie podjęła jakiejkolwiek aktywności w celu uzyskania zarobku w sposób rzeczywisty i osobisty. Wykorzystywała bowiem ona ten czas zgodnie z przeznaczeniem tegoż zwolnienia oraz jego celem – odpoczywając i integrując się z rodziną. W takich okolicznościach, z faktu, że dotychczasowy zleceniodawca ubezpieczonej – mimo uprzedzenia przez ubezpieczoną, iż pozostaje na zwolnieniu lekarskim – dokonał w sposób pozbawiony causa świadczenia wzajemnego na rzecz ubezpieczonej, nie chcąc następnie zwrotu wypłaconych kwot – nie sposób wywodzić, iż w czasie zwolnienia lekarskiego miało miejsce świadczenie pracy zarobkowej, skoro odwołująca w sposób niewątpliwy nie wykonywała w listopadzie i grudniu 2019 roku czynności objętych zakresem umowy zlecenia. Wobec tego, kwoty wypłacone przez jej kontrahenta nie mogą stanowić wynagrodzenia, a ewentualnie swoistą gratyfikację finansową (zapewne przez niedopatrzenie ww. podmiotu) i taki stan rzeczy nie może rzutować negatywnie na ustalenie prawa do zasiłku chorobowego ubezpieczonej.

Wobec tak ukształtowanych rozważań Sąd wskazuje, że organ rentowy nieprawidłowo dokonał ustaleń faktycznych co implikowało niezasadne przezeń uznanie o nieistnieniu w stosunku do M. Z. (1) prawa do zasiłku chorobowego za czas od 27 listopada 2019 roku do 17 lutego 2020 roku
i w związku z tym – orzeczeniu o zwrocie wypłaconego środków. Dlatego też, Sąd dokonał rozstrzygnięcia reformatoryjnego w myśl art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. o treści wysłowionej w części dyspozytywnej wyroku.

ZARZĄDZENIE

1.  (...),

2.  (...)

3.  (...)

11.10.2024 r.