Portal Orzeczeń Sądu Rejonowego Szczecin-Centrum w Szczecinie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 14 marca 2024 r.

Sąd Rejonowy Szczecin-Centrum w Szczecinie III Wydział Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący:	Sędzia Justyna Pikulik
Protokolant:	Justyna Zarzecka

po rozpoznaniu w dniu 22 lutego 2024 r. w Szczecinie na rozprawie

sprawy z powództwa (...) Finanse Spółki Akcyjnej z siedzibą w P.

przeciwko B. B. (1)

o zapłatę

i z powództwa wzajemnego B. B. (1)

przeciwko (...) Finanse Spółce Akcyjnej z siedzibą w P.

o zapłatę

I. z powództwa głównego:

1.zasądza od pozwanej ( powódki wzajemnej) B. B. (1) na rzecz powoda (pozwanego wzajemnego) (...) Finanse Spółki Akcyjnej z siedzibą w P. kwotę 1.176,50 zł (tysiąc sto siedemdziesiąt sześć złotych pięćdziesiąt groszy) wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia 14 stycznia 2020 r. do dnia zapłaty, z tym zastrzeżeniem, że w toku postępowania egzekucyjnego prowadzonego przez Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym Szczecin– Prawobrzeże i Zachód w Szczecinie D. D. Kancelaria (...) pod sygn. akt Km 470/21 na podstawie prawomocnego nakazu zapłaty w postępowaniu upominawczym wydanego przez Sąd Rejonowy Lublin – Zachód w Lublinie w dniu 10 marca 2020 r. w sprawie o sygn. akt VI Nc- e 50272/20, doszło do wyegzekwowania zasądzonego roszczenia co do kwot: 1.108,39 zł (tysiąc sto osiem złotych trzydzieści dziewięć groszy) tytułem należności głównej i 68,11 zł (sześćdziesiąt osiem złotych jedenaście groszy) tytułem odsetek ustawowych za opóźnienie należnych za okres od 18 kwietnia 2019 r. do dnia 5 grudnia 2022 r. ;

2.umarza postępowanie w sprawie w części, tj. co do kwoty 522,91 zł (pięćset dwadzieścia dwa złote dziewięćdziesiąt jeden groszy);

3.oddala powództwo w pozostałym zakresie;

4. zasądza od pozwanej (powódki wzajemnej) B. B. (1) na rzecz powoda (pozwanego wzajemnego) (...) Finanse Spółki Akcyjnej z siedzibą w P. kwotę 556,38 zł (pięćset pięćdziesiąt sześć złotych trzydzieści osiem groszy) tytułem zwrotu kosztów procesu wraz z odsetkami w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego liczonymi od dnia uprawomocnienia wyroku do dnia zapłaty.

II. z powództwa wzajemnego:

1.  oddala powództwo wzajemne;

2.  zasądza od powódki (pozwanej wzajemnej) B. B. (1) na rzecz pozwanego (powoda wzajemnego) (...) Finanse Spółki Akcyjnej z siedzibą w P. kwotę 900 zł (dziewięćset złotych) tytułem zwrotu kosztów procesu wraz z odsetkami w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty.

Sygn. akt III C 34/23

UZASADNIENIE

punktów 1 i 3 wyroku wydanego przez Sąd Rejonowy Szczecin- Centrum w Szczecinie w dniu 14 marca 2024 r.

Pozwem złożonym w elektronicznym postępowaniu upominawczym z dnia 14 stycznia 2020 r. przez (...) Finanse Spółkę Akcyjną przeciwko B. B. (1) wniesiono o zasądzenie od pozwanej na rzecz powódki kwoty 2.426,46 złotych wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty.

W uzasadnieniu żądania pozwu wskazano, że powódka dnia 14 czerwca 2018 r. zawarła z pozwaną umowę pożyczki pieniężnej nr (...), której przedmiotem było udzielenie pożyczki oraz świadczenie usługi terenowej obsługi pożyczki. Kwota całkowita pożyczki to 2.119,60 zł, a całkowity koszt pożyczki to 1.083,32 zł. Pozwana podpisując umowę własnoręcznym podpisem wyraziła wolę skorzystania z usługi pożyczki w domu i uiszczenia z tego tytułu opłaty za obsługę pożyczki w domu, tj. pozwana zobowiązała się do spłacania rat pożyczki bezpośrednio do rąk doradcy klienta, działającego w imieniu powódki, która miała miejsce w domu pozwanej. Pierwsza rata była wymagalna w terminie 7 dni od dnia wypłaty, a kolejne raty płatne tygodniowo zgodnie z historią spłat i umową. Koszt za obsługę pożyczki w domu był kwotą opcjonalną z uwagi na brak obowiązku skorzystania z tejże usługi. Pozwana dobrowolnie zawarła umowę o świadczenie usług obsługi pożyczki w domu, godząc się na ponoszenie dodatkowej opłaty z tego tytułu. Pozwana była zobowiązana do jej uiszczania niezależnie od tego, czy rzeczywiście dojdzie do fizycznego przekazania danej raty do rąk własnych doradcy klienta działającego w imieniu powódki.

Łącznie zobowiązanie pozwanej względem powódki z tytułu zawartej umowy wynosiło 3.202,92 zł. Pozwana zobowiązana była do spłaty kwot określonych powyższą umową w 44 tygodniowych ratach, z których pierwsza wynosiła 72,95 zł, a pozostałe 72,79 zł. Z powodu opóźnień w spłatach, powódka naliczyła pozwanej odsetki za opóźnienie w wysokości łącznie 323,54 zł. Zgodnie bowiem z postanowieniem umowy o pożyczkę odsetki za opóźnienie do 31 grudnia 2015 r. naliczane są w wysokości odsetek maksymalnych tj. nieprzekraczającej w stosunku rocznym czterokrotności stopy kredytu lombardowego NBP, a od 1 stycznia 2016 r. w wysokości nieprzekraczającej dwukrotności odsetek ustawowych za opóźnienie, tj. równych sumie stopy referencyjnej NBP i 5,5 punktów procentowych.

Do dnia wniesienia pozwu pozwana spłaciła 1.100,00 zł. Na wartość roszczenia dochodzoną niniejszym pozwem składają się:

1)  należność z tytułu wymagalnych, a niezapłaconych rat w łącznej wysokości 2.149,94 zł;

2)  wartość skapitalizowanych odsetek maksymalnych za opóźnienie w wysokości łącznie 276,52 zł, naliczanych od dnia następującego po wymagalności poszczególnych rat do ostatniego dnia tygodnia poprzedzającego datę sporządzenia pozwu według historii spłat.

Odsetek ustawowych za opóźnienie powódka domagała się od kwoty roszczenia głównego, tj. 2.426,46 od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty.

Dnia 10 marca 2020 r. Referendarz sądowy w Sądzie Rejonowym Lublin-Zachód w Lublinie, VI Wydziale Cywilnym, wydał nakaz zapłaty w elektronicznym postępowaniu upominawczym (ówczesna sygnatura VI Nc-e 50272/20) zgodnie z żądaniem wyrażonym w pozwie, a postanowieniem z dnia 9 lipca 2020 r. nadano klauzulę wykonalności temuż nakazowi zapłaty.

B. B. (1) pismem z dnia 25 czerwca 2022 r. złożyła skargę na postanowienie referendarza sądowego w sprawie nadania klauzuli wykonalności nakazowi zapłaty i wniosła o uchylenie postanowienia o nadaniu klauzuli wykonalności i ponowne doręczenie nakazu zapłaty na właściwy adres zamieszkania. W uzasadnieniu tejże skargi podniosła, iż została wezwana do komornika w innej sprawie i przy okazji dowiedziała się, że prowadzone jest przeciwko niej postępowanie egzekucyjne na podstawie tytułu wykonawczego - sygnatura VI Nc-e 50272/20. Odpis nakazu zapłaty został doręczony na nieprawidłowy adres, ponieważ B. B. (1) wyprowadziła się z wynajmowanego lokalu mieszkalnego przy ul. (...) w S. w dniu 26 września 2018 r.

Postanowieniem z dnia 12 października 2022 r. uchylono postanowienie referendarza sądowego z dnia 9 lipca 2020 r. o nadaniu klauzuli wykonalności nakazowi zapłaty wydanemu w sprawie o sygnaturze VI Nc-e 50272/20. Jednocześnie zarządzono, by doręczyć pozwanej korespondencję: odpis nakazu zapłaty oraz odpis pozwu.

Pismem z dnia 15 listopada 2022 r. B. B. (1) wniosła sprzeciw od nakazu zapłaty, wnosząc o oddalenie powództwa w części, to jest w zakresie kwoty 1.083,32 zł oraz 323,54 zł tytułem nieprawidłowo naliczonych odsetek oraz kosztów procesu. Pozwana podniosła zarzut:

- niezgodności z zasadami współżycia społecznego doliczenia do kwoty zobowiązania pozaodsetkowych kosztów pożyczki;

- przedawnienia roszczenia.

Wniosła także o obciążenie strony powodowej kosztami procesu według norm przepisanych.

W uzasadnieniu sprzeciwu pozwana przyznała, że zawarła umowę pożyczki pieniężnej nr (...), a faktycznie wypłacona kwota wynosiła 2.119,60 zł. Pozostałe koszty wskazane w umowie w wysokości 1.083,32 zł to pozaodsetkowe koszty pożyczki – opłaty, prowizje, odsetki. Przyznała także, że do dnia wniesienia pozwu spłaciła łącznie 1.100 zł. Zatem łączny kapitał do spłaty z tytułu pożyczki pieniężnej o nr (...) na dzień złożenia pozwu przez powoda wynosił 1.019,60 zł.

Postanowieniem z dnia 14 grudnia 2022 r. przekazano sprawę do Sądu Rejonowego Szczecin-Centrum w Szczecinie.

Po przekazaniu sprawy powód podtrzymał żądanie z elektronicznego postępowania upominawczego, w tym w odpowiedzi na sprzeciw.

Pismem z dnia 23 maja 2023 r. pozwana B. B. (1) wniosła powództwo wzajemne i wniosła o zasądzenie od powoda na rzecz pozwanej, tytułem bezpodstawnego wzbogacenia, kwoty wyegzekwowanej przez komornika w toku postępowania egzekucyjnego w wysokości 2.043,25 zł.

Pismem z dnia 31 sierpnia 2023 r. uzupełniła braki formalne pozwu i doprecyzowała, iż roszczenie stało się wymagalne w dniu 14 grudnia 2022 r. i wynosi 1.767,25 zł, w tym 1.435,80 zł wyegzekwowane dla wierzyciela, 131,45 zł kosztów egzekucyjnych oraz 200 zł opłaty od pozwu.

W odpowiedzi na pozew wzajemny pełnomocnik (...) Finanse S.A. wskazał na tożsamość roszczenia, bowiem postępowanie egzekucyjne i niniejsze postępowanie sądowe jest tożsame i tyczy się tego samego roszczenia. Sprawa jest w toku i nie można zatem stwierdzić jakoby doszło do przysporzenia bez podstawy prawnej. Wskazał, że świadczenie spełnione na podstawie prawomocnego wyroku jest świadczeniem należnym, jednak późniejsze uchylenie lub zmiana tego wyroku w wyniku jego zaskarżenia skargą kasacyjną powoduję zmianą charakteru dokonanego wcześniej świadczenia, które staje się świadczeniem nienależnym i podlega obowiązkowi zwrotu. Roszczenie o zwrot takiego świadczenia powstaje jednak jedynie w wypadku ostatecznego i trwałego odpadnięcia podstawy prawnej, a nie powstaje w razie przejściowego jej odpadnięcia. W przypadku spełnienia świadczenia na podstawie orzeczenia sądowego nieprawomocnego lub prawomocnego, następnie uchylonego nie dochodzi do powstania roszczenia, jeżeli sprawa jest nadal w toku. Dopiero prawomocne zakończenie sprawy i oddalenie powództwa oznacza odpadnięcie podstawy wzbogacenia wobec braku tytułu prawnego wzbogacenia. Pismem z dnia 20 grudnia 2023 r. powód zmodyfikował żądanie pozwu wskazując, iż wobec wpłat pozwanej w łącznej wysokości 522,91 zł, dokonanych po wniesieniu pozwu, na podstawie art. 203 k.p.c. powód cofa powództwo przeciwko pozwanej w części dotyczącej należności głównej, tj. o kwotę 522,91 zł wraz z odsetkami, zrzekając się w tym zakresie roszczenia. W związku z powyższym powód modyfikuje żądanie pozwu oraz wnosi o:

1.  zasądzenie od pozwanej na rzecz powoda kwoty 1 903,55 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie, liczonymi od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty oraz odsetkami od następującej kwoty:

- kwoty 153,55 zł od dnia wniesienia pozwu do dnia 08.06.2021 r.,

- kwoty 76,20 zł od dnia wniesienia pozwu do dnia 30.06.2021 r.,

- kwoty 115,88 zł od dnia wniesienia pozwu do dnia 29.07.2021 r.,

- kwoty 177,28 zł od dnia wniesienia pozwu do dnia 30.07.2021 r.;

2.  zasądzenie od pozwanej na rzecz powoda kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa prawnego według norm przepisanych oraz opłaty skarbowej od pełnomocnictwa.

Powód wskazał, że pozwana wpłaciła: 153,55 zł w dniu 2021-07-30, 76,20 zł w dniu 2021-07-29, 115,88 zł w dniu 2021-06-30 i 177,28 zł w dniu 2021-06-08. Łącznie 552,91 zł.

Ponadto w wykonaniu nałożonego zobowiązania wskazał, że przy założeniu, że na saldo pożyczki składałyby się jedynie całkowita kwota pożyczki i oprocentowanie, wpłaty pozwanej należałoby rozliczyć na:

- 47,02 zł na odsetki za opóźnienie liczone od dnia wymagalności danej raty do dnia zapłaty,

- 44,10 zł na oprocentowanie wskazane w umowie,

- 1 008,88 zł na całkowitą kwotę pożyczki.

Powyższe kwoty wynikają z podzielenia całkowitej kwoty pożyczki oraz oprocentowania na równe 44 raty. Zgodnie zaś z pkt. 34 Umowy pożyczki pieniężnej nr (...) wpłaty pożyczkobiorcy w pierwszej kolejności rozliczane są na poczet odsetek za opóźnienie, następnie zaś na wymagalne zobowiązanie.

W dalszym toku procesu stanowiska stron nie uległy już zmianie.

Sąd Rejonowy ustalił następujący stan faktyczny

W dniu 14 czerwca 2018 r. zawarta została umowa pożyczki pieniężnej nr (...) pomiędzy B. B. (1) (pożyczkobiorcą) a (...) Finanse S.A. (zwanej w umowie jako B. pożyczki). Na mocy niniejszej umowy B. pożyczki udzielił pożyczkobiorcy pożyczki na następujących warunkach:

a)  całkowita kwota pożyczki – 2.119,60 zł;

b)  opłata przygotowawcza – 100,00 zł;

c)  prowizja za udzielenie pożyczki – 826,64 zł;

d)  opłata za dostarczenie środków – 20 zł;

e)  całkowity koszt pożyczki – 1083,32 zł (suma kwot z lit. b,c,d,f,i);

f)  roczna stopa oprocentowania – 92,68 zł (10% - odsetki kapitałowe maksymalne);

g)  roczna stopa oprocentowania zadłużenia przeterminowanego – 14,00% (odsetki maksymalne za opóźnienie);

h)  rzeczywista roczna stopa oprocentowania – 302,02%;

i)  opłata za usługę terenowej obsługi pożyczki – 44 zł;

j)  łączne zobowiązanie do spłaty (suma kwot z lit. a i e) – 3.202,92 zł;

k)  czas trwania umowy w tygodniach – 44.

Pożyczka miała zostać spłacona w tych ratach w wysokościach: pierwsza 72,95, a kolejne 72,79 zł.

Pożyczkodawca upoważniony był do zaliczania wpłat w pierwszej kolejności na odsetki za opóźnienie, a następnie na wymagalne zobowiązania.

Kwota pożyczki została udostępniona pożyczkobiorcy w dniu zawarcia umowy w formie karty płatniczej zasilonej kwotą pożyczki.

Wypowiedzenie umowy było możliwe w przypadku opóźnienia dwóch rat pożyczki za 30 dniowym terminem wypowiedzenia.

Dowód:

- umowa pożyczki pieniężnej nr (...), k. 94-98,

- kalkulator odsetek – k. 103-107.

Pismem z dnia 6 maja 2019 r. pożyczkodawca wypowiedział B. B. (1) umowę pożyczki nr (...) oraz wezwał ją do zapłaty należności w kwocie 2.218,74 zł, stanowiącej sumę należności z tytułu umowy w wysokości 2.149,94 zł i 68,80 zł tytułem odsetek za opóźnienie w spłatach rat naliczone na dzień 6 maja 2019 r.

Dowód:

- wypowiedzenie umowy wraz z wezwaniem do zapłaty, k. 99-100,

- potwierdzenie odbioru – k. 101-102.

Na podstawie nakazu zapłaty z 10 marca 2020 r. w sprawie VI Nc-e (...), zaopatrzonego w klauzulę wykonalności postanowieniem z dnia 9 lipca 2020 r. wyegzekwowano od B. B. (2) na rzecz (...) Finanse S.A. w P. kwoty: 82 zł kosztów poprzedniej egzekucji, 1.318,074 zł należności głównej, 314,63 zł odsetek za opóźnienie, 52,75 zł kosztów procesu, w tym 2,75 zł odsetek, łącznie 1.767,45 zł, a także 1658,55 zł opłaty stosunkowej i 107,25 wydatków, łącznie 275,80 zł. Tytuł egzekucyjny w tej sprawie wydano na podstawie umowa pożyczki pieniężnej nr (...).

Dowód:

- zaświadczenie dotyczące wyegzekwowanych kwot – k. 130.

Sąd Rejonowy zważył, co następuje:

Powództwo okazało się częściowo uzasadnione, przy czym z uwagi na wyegzekwowanie części dochodzonej kwoty w postępowaniu egzekucyjnym oraz dokonanie wpłat przez pozwaną w dalszym toku procesu wzajemne rozliczenia stron skomplikowały się.

Podstawą faktyczną żądania pozwu była umowa pożyczki z 14 czerwca 2018 r.

Stan faktyczny był niesporny. W szczególności niesporne było zawarcia umowy, przekazanie pozwanej faktycznej kwoty pożyczki jak i niespłacenie jej w całości w świetle postanowień umownych. Spór stron skupiał się wokół rozliczenia stron, a także zawarcia w umowie klauzul abuzywnych i przedawnienia roszczenia powoda.

Podstawę prawną żądania pozwu stanowi przepis art. 720 § 1 k.c., zgodnie z treścią którego przez umowę pożyczki dający pożyczkę zobowiązuje się przenieść na własność biorącego określoną ilość pieniędzy albo rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku, a biorący zobowiązuje się zwrócić tę samą ilość pieniędzy albo tę samą ilość rzeczy tego samego gatunku i tej samej jakości. Zgodnie natomiast z przepisem § 2 umowa pożyczki, której wartość przekracza tysiąc złotych, wymaga zachowania formy dokumentowej.

Zawarta przez strony umowa podlega, z mocy przepisu art. 2 ustawy z dnia 12 maja 2011 roku o kredycie konsumenckim (tekst jednolity: Dz. U. z 2018 roku, poz. 993), przepisom tej ustawy. Przepis art. 3 ust. 1 tej ustawy stanowi, że przez umowę o kredyt konsumencki rozumie się umowę o kredyt w wysokości nie większej niż 255 550 zł albo równowartość tej kwoty w walucie innej niż waluta polska, który kredytodawca w zakresie swojej działalności udziela lub daje przyrzeczenie udzielenia konsumentowi. Za umowę o kredyt konsumencki uważa się w szczególności umowę pożyczki (art. 3 ust. 2 pkt 1 ustawy o kredycie konsumenckim).

W pierwszej kolejności wskazać należy, że Sąd nie uznał zarzutu pozwanej o przedawnieniu roszczeń powoda. Zgodnie bowiem z:

- art. 117 k.c.

§ 1. Z zastrzeżeniem wyjątków w ustawie przewidzianych, roszczenia majątkowe ulegają przedawnieniu.

§ 2. Po upływie terminu przedawnienia ten, przeciwko komu przysługuje roszczenie, może uchylić się od jego zaspokojenia, chyba że zrzeka się korzystania z zarzutu przedawnienia. Jednakże zrzeczenie się zarzutu przedawnienia przed upływem terminu jest nieważne.

§ 2[1]. Po upływie terminu przedawnienia nie można domagać się zaspokojenia roszczenia przysługującego przeciwko konsumentowi.;

- art. 118 k.c.

Jeżeli przepis szczególny nie stanowi inaczej, termin przedawnienia wynosi sześć lat, a dla roszczeń o świadczenia okresowe oraz roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej - trzy lata. Jednakże koniec terminu przedawnienia przypada na ostatni dzień roku kalendarzowego, chyba że termin przedawnienia jest krótszy niż dwa lata.

- art. 123 §1 k.c.

§ 1. Bieg przedawnienia przerywa się:

1) przez każdą czynność przed sądem lub innym organem powołanym do rozpoznawania spraw lub egzekwowania roszczeń danego rodzaju albo przed sądem polubownym, przedsięwziętą bezpośrednio w celu dochodzenia lub ustalenia albo zaspokojenia lub zabezpieczenia roszczenia;

2) przez uznanie roszczenia przez osobę, przeciwko której roszczenie przysługuje.

3) przez wszczęcie mediacji.;

- art. 124 k.c.

§ 1. Po każdym przerwaniu przedawnienia biegnie ono na nowo.

§ 2. W razie przerwania przedawnienia przez czynność w postępowaniu przed sądem lub innym organem powołanym do rozpoznawania spraw lub egzekwowania roszczeń danego rodzaju albo przed sądem polubownym albo przez wszczęcie mediacji, przedawnienie nie biegnie na nowo, dopóki postępowanie to nie zostanie zakończone.

Termin przedawnienia roszczeń powoda wynosi 3 lata. Jego roszczenie stał się wymagalne kwietniu 2019 r., przy czym dokładna data nie ma znaczenia, gdyż termin przedawnienia i tak przypadał by na ostatni dzień roku, w tym przypadku na 31 grudnia 2021 r. Pozew w (...) został złożony 14 stycznia 2020 r., zatem skutecznie przerwał bieg terminu przedawnienia roszczeń powoda.

Drugi z zarzutów pozwanej dotyczył zawarcia w umowie klauzul abuzywnych. Sąd zarzut ten podzielił w całości.

Jak już wskazano umowa została zawarta na zasadach kredytu konsumenckiego unormowanego w ustawie z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim

Zgodnie z art. 5 ust. 6 ww. ustawy - całkowity koszt kredytu, to wszelkie koszty, które konsument jest zobowiązany ponieść w związku z umową o kredyt, w szczególności:

a) odsetki, opłaty, prowizje, podatki i marże jeżeli są znane kredytodawcy oraz

b) koszty usług dodatkowych, w szczególności ubezpieczeń, w przypadku gdy ich poniesienie jest niezbędne do uzyskania kredytu lub do uzyskania go na oferowanych warunkach,

- z wyjątkiem kosztów opłat notarialnych ponoszonych przez konsumenta.

Są to zatem wszystkie koszty, które konsument ponosi w związku z umową o kredyt konsumencki, z wyłączeniem odsetek.

Zgodnie natomiast z art. 36a. [Maksymalna wysokość pozaodsetkowych kosztów kredytu] w brzmieniu obow. w dacie zawarcia umowy pożyczki

1. Maksymalną wysokość pozaodsetkowych kosztów kredytu oblicza się według wzoru:

w którym poszczególne symbole oznaczają:

(...) maksymalną wysokość pozaodsetkowych kosztów kredytu,

K - całkowitą kwotę kredytu,

n - okres spłaty wyrażony w dniach,

R - liczbę dni w roku.

2. P. koszty kredytu w całym okresie kredytowania nie mogą być wyższe od całkowitej kwoty kredytu.

3. P. koszty kredytu wynikające z umowy o kredyt konsumencki nie należą się w części przekraczającej maksymalne pozaodsetkowe koszty kredytu obliczone w sposób określony w ust. 1 lub całkowitą kwotę kredytu.

Okoliczność, iż pozaodsetkowe koszty kredytu konsumenckiego nie przekraczają wysokości określonej w art. 36a ust. 1 i 2 ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim, nie wyłącza oceny, czy postanowienia określające te koszty są niedozwolone (art. 385[1] § 1 k.c.).

Wynagrodzenie prowizyjne (prowizja), stanowiące wynagrodzenie z tytułu udzielenia pożyczki, przewidziane w umowie pożyczki, do której mają zastosowanie przepisy ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim (tekst jedn.: Dz. U. z 2019 r. poz. 1083 z późn. zm.), nie jest świadczeniem głównym w rozumieniu art. 385 ¹ § 1 k.c. Z wyroków Trybunału z dnia 26 marca 2020 r. i z dnia 3 września 2020 r., wynika, że przepis art. 36a u.k.k. nie pozostaje całkowicie neutralny w płaszczyźnie unijnej ochrony konsumentów. Trybunał zwrócił uwagę, że art. 3 ust. 1 Dyrektywy 93/13/EWG, należy interpretować w ten sposób, że warunek umowny dotyczący pozaodsetkowych kosztów kredytu, który określa ten koszt poniżej ustawowego pułapu i który przenosi na konsumenta koszty działalności gospodarczej kredytodawcy, może powodować znaczącą nierównowagę, wynikającą z umowy, praw i obowiązków stron ze szkodą dla konsumenta, gdy obciąża konsumenta kosztami nieproporcjonalnymi, w stosunku do świadczeń oraz do kwoty otrzymanego kredytu, zaś ustalenie tego należy do sądu krajowego. Ponadto wskazał, że w związku z tym, iż art. 36a u.k.k. nie określa praw i obowiązków stron umowy, lecz poprzestaje jedynie na ograniczeniu ich swobody w zakresie ustalania pozaodsetkowych kosztów kredytu powyżej pewnego poziomu, nie odzwierciedla bezwzględnie obowiązujących przepisów o charakterze ustawowym i wykonawczym, a zatem nie jest wyłączony z zakresu zastosowania Dyrektywy 93/13/EWG, w szczególności art. 3, art. 4 i art. 6. Ustawowy pułap kosztów pozaodsetkowych z art. 36a u.k.k. oraz mechanizm kontroli niedozwolonych postanowień umownych przewidziany w ostatnio powołanej dyrektywie, pozostają względem siebie niezależne.

W świetle art. 385 ¹ § 1 k.c. postanowienie umowne jest sprzeczne z dobrymi obyczajami, jeżeli kontrahent konsumenta, traktujący go w sposób sprawiedliwy, słuszny i uwzględniający jego prawnie uzasadnione roszczenia, nie mógłby racjonalnie spodziewać się, iż konsument ten przyjąłby takie postanowienie w drodze negocjacji indywidualnych. Natomiast w celu ustalenia, czy klauzula rażąco narusza interesy konsumenta, należy wziąć przede wszystkim pod uwagę, czy pogarsza ona jego położenie prawne w stosunku do tego, które, w braku odmiennej umowy, wynikałoby z przepisów prawa, w tym dyspozytywnych (por. uzasadnienie uchwały składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 20 czerwca 2018 r., III CZP 29/17, OSNC 2019 Nr 1, poz. 2). Rażące naruszenie interesów konsumenta oznacza nieusprawiedliwioną dysproporcję, na niekorzyść konsumenta praw i obowiązków wynikających z umowy, skutkujące niekorzystnym ukształtowaniem jego sytuacji ekonomicznej oraz jego nierzetelne traktowanie (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 3 lutego 2006 r., I CK 297/05, nie publ., z dnia 15 stycznia 2016 r., I CSK 125/15, OSNC - ZD 2017 Nr 1, poz. 9; z dnia 27 listopada 2015 r., I CSK 945/14, nie publ., z dnia 30 września 2015 r., I CSK 800/14, nie publ., z dnia 29 sierpnia 2013 r. I CSK 660/12, nie publ.).

Ustalenie opłaty prowizyjnej w wysokości ponad 1/4 kwoty kapitału przekazanego pożyczkobiorcy, przy jednoczesnym oprocentowaniu umowy pożyczki w maksymalnej wysokości, ma charakter klauzuli abuzywnej. Nie można bowiem uznać, że czynności związane z zawarciem i obsługą pożyczki generują koszty w takiej wysokości. Jest to kwota rażąco wygórowana, która wiąże się z uzyskaniem dodatkowego wynagrodzenia za świadczone usługi od konsumenta. Taki zapis wzorca umowy kształtuje zatem prawa i obowiązki konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami i jednocześnie narusza rażąco jego interesy (por. wyrok SN z dnia 23 listopada 2022 r., I CSK 1306/22; uchwała z dnia 27 października 2021 r., III CZP 43/20).

Przepisy art. 36a ustawy z 2011 r. o kredycie konsumenckim nie określają pozytywnie, w sposób bezwzględnie wiążący, liczby, charakteru i konkretnej wysokości kosztów składających się na pozaodsetkowe koszty kredytu, a jedynie wytyczają ramy, w których postanowienia umowy kredytu konsumenckiego, określające te koszty, muszą się mieścić. Korzystając ze swobody kontraktowej, którą zapewniają te ramy, strony (w praktyce przedsiębiorca) nie mogą pomijać dodatkowych, ustawowych ograniczeń swobody kontraktowej, wynikających z art. 385 ¹ k.c. Stosowne postanowienia nie mogą kształtować ponoszonych przez kredytobiorcę-konsumenta pozaodsetkowych kosztów kredytu w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (por. wyrok SN z dnia 22 czerwca 2022 r., I NSNc 455/21).

W świetle powyższego abuzywny charakter miałoby postanowienie nakładające obowiązek zapłaty opłaty przygotowawczej, prowizji, opłaty za dostarczenie środków i opłata za usługę terenową.

Zgodnie z art. 385 [1] §2 k.c. Jeżeli postanowienie umowy zgodnie z § 1 nie wiąże konsumenta, strony są związane umową w pozostałym zakresie.

Należałoby zatem ustalić wysokość zobowiązania pozwanej bez tej prowizji i pozostałych opłat i na moment wniesienia pozwu w (...), co daje kwotę 2.212,28 zł, w tym 2.119,60 zł kapitału oraz 92,68 zł odsetek umownych. Pomimo zobowiązania nie złożono harmonogramu przeliczenia odsetek ustawowych za opóźnienie, wyliczonych na dzień 9 stycznia 2020 r. przy uwzględnieniu, że zasadne było ich naliczanie oraz przy przyjęciu, że uzasadnione jest roszczenie jedynie w zakresie kapitału i odsetek umownych – roszczenie w tym zakresie, co do odsetek za opóźnienie, nie zostało zatem wykazane.

Przed wytoczeniem powództwa pozwana spłaciła pożyczkę kwotą 1.100 zł, co zostało zaliczone w następujący sposób, wg twierdzeń powódki (k. 93, których pozwana nie kwestionowała):

- 1.052,98 zł na poczet roszczenia głównego,

- 42,02 zł na poczet odsetek za opóźnienie

Łącznie zatem 1.095 zł.

Do zapłaty na dzień wniesienia pozwu w elektronicznym postępowaniu upominawczym pozostał zatem:

- kapitał, który winien obejmować kapitał pożyczki i odsetki umowne, czyli 1.159,30 zł (2.212,28 zł – 1.052,98 zł) oraz odsetki od dnia 18 kwietnia 2019 r. do dnia zapłaty.

Jak zaś wynika z zaświadczenia komornika sądowego wyegzekwowano na poczet spłaty pożyczki kwotę 1.176,50 zł, w tym: należności głównej 1.108,39 zł oraz zaległych odsetek 68,11 zł – saldo odsetek aktualne na dzień 5 grudnia 2022 r.

Po egzekucji do zapłaty pozostało zatem z tytułu kapitału 50,91 zł (1.159,30 zł – 1.108,39 zł), czyli na dzień 5 grudnia 2022 r. do zapłaty pozostały: 50,91 zł kapitału + odsetki ustawowe za opóźnienie od dnia 6 grudnia 2022 r. Te kwoty zostały zaspokojone z wpłat pozwanej, których w rozliczeniu nie uwzględnił Komornik.

Powództwo podlegało zatem uwzględnieniu co do kwoty 1.176,50 zł, która została wyegzekwowana.

Podsumowując powyższe w punkcie 1. wyroku Sąd zasądził należną powodowi kwotę, nieuwzględniającą kosztów pożyczki objętych abuzywnymi postanowieniami, jak i niewykazanych odsetek za opóźnienie, czyli kwotę kapitały i odsetek umownych pomniejszonych o wpłaty pozwanej. Jednocześnie mając na uwadze, że należności te zostały już wyegzekwowane i w momencie ich egzekucji miało to swoją podstawę prawną, a i po rozpoznaniu sprawy po jej przekazaniu z (...) okazały się zasadne, należało zastrzec pozwanej, że kwota ta została już wyegzekwowana. Chroni to pozwaną przez ponowną egzekucją należności, które powód już uzyskał.

W pozostałym zaś zakresie powództwo jako niezasadne, w punkcie 3 podlegało oddaleniu.

Biorąc pod uwagę zakres wniosku o uzasadnienie z dnia 19 marca 2024 r. Sąd nie uzasadnił punktów 2. i 4. wyroku w zakresie powództwa głównego, jak i w całości rozstrzygnięcia z powództwa wzajemnego.