Portal Orzeczeń Sądu Rejonowego Szczecin-Centrum w Szczecinie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 07 lipca 2022 roku

Sąd Rejonowy Szczecin–Centrum w Szczecinie Wydział I Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący: Sędzia Sądu Rejonowego Agnieszka Kuryłas

Protokolant: aplikant Karolina Grzelak

po rozpoznaniu w dniu 23 czerwca 2022 roku w Szczecinie

na rozprawie

sprawy z powództwa H. S. ( poprzednio (...) )

przeciwko (...) Bank Spółce Akcyjnej z siedzibą w W.

o zapłatę

I.  zasądza od pozwanego (...) Bank Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. na rzecz powódki H. S. ( poprzednio (...) ) kwotę 64.279,03 zł (sześćdziesięciu czterech tysięcy dwustu siedemdziesięciu dziewięciu złotych trzech groszy) wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia 15 września 2016 roku do dnia zapłaty;

II.  zasądza od pozwanego na rzecz powódki kwotę 8.234 zł (ośmiu tysięcy dwustu trzydziestu czterech złotych) tytułem zwrotu kosztów postępowania wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia uprawomocnienia się orzeczenia, którym je zasądzono, do dnia zapłaty.

Sędzia Agnieszka Kuryłas

Sygn. akt I C 1405/16

UZASADNIENIE

W dniu 15 września 2016 roku H. S. (poprzednio (...)) wniosła o zasądzenie od (...) Bank S.A. z siedzibą w W. kwoty 64.279,03 złotych wraz z odsetkami ustawowymi liczonymi od dnia wytoczenia powództwa do dnia zapłaty i kosztami procesu.

W uzasadnieniu pozwu powódka podniosła, iż w dniu 24 września 2008 roku zawarła z poprzednikiem prawnym pozwanego (...) Bank S.A. (...) Oddział w Ł. z siedzibą w K. umowę kredytu hipotecznego nr (...) w kwocie 273.379,64 złotych, która była indeksowana kursem (...). Powódce została wypłacona kwota kredytu po potrąceniu opłat i składek na ubezpieczenia od ryzyka utraty wartości nieruchomości i na wypadek śmierci lub trwałej niezdolności do pracy w łącznej kwocie 10.935,18 złotych. Od dnia zawarcia umowy powódka była również zobowiązana do uiszczania na rzecz banku składek tytułem ubezpieczenia tzw. na życie w ramach programu D. A.. Kwota wypłaconego kredytu miała stanowić równowartość 139.560,39 (...), co wynikało z przeliczenia kwoty w złotówkach z dnia zawarcia umowy.

Niniejszym pozwem powódka dochodzi od pozwanego zapłaty kwoty 64.279,03 złotych, na którą składa się kwota 25.546,90 złotych nadpłaty dokonanej w związku ze spłatą kredytu w złotówkach, kwoty po 5.467,59 złotych tytułem nienależnie pobranej składki za ubezpieczenie od ryzyka utraty wartości nieruchomości i na wypadek śmierci lub trwałej niezdolności do pracy, a także kwota 27.796,95 złotych tytułem składek pobranych w ramach programu D. A..

Powódka na podstawie art. 385 ¹ k.c. podniosła nieważność postanowień ww. umowy w części, tj. w zakresie § 10 ust. 3 i § 9 ust. 2 umowy kredytowej, z uwagi na ich abuzywność, umożliwiającą bankowi jednostronne, arbitralne i dowolne kształtowanie kursów kupna i sprzedaży (...), mających istotne znaczenie dla określenia wysokości zobowiązania powódki, a także przepisów § 3 ust. 5 i 6, § 4 ust. 1, § 19 ust. 2 lit a i ust. 3 umowy kredytowej, które zobowiązują powódkę do poniesienia kosztów składek na ubezpieczenia oraz określają sposób ustalania tych składek i czas ich opłacania. Powódka wskazała, iż klauzule waloryzacyjne stanowią klauzule niedozwolone, są sprzeczne z dobrymi obyczajami i w sposób rażący naruszają jej interes jako konsumentki. Podniosła, iż jedynym beneficjentem umowy ubezpieczenia jest pozwany bank, podczas gdy koszty ubezpieczenia ponosi powódka. W związku z powyższym powódka wskazała, iż pobranie opłat tytułem ubezpieczenia przez bank doszło bez podstawy prawnej, a zatem zaistniała sytuacja bezpodstawnego wzbogacenia po stronie pozwanego kosztem powódki. Tym bardziej, iż powódka nie miała możliwości negocjowania warunków umowy, gdyż umowa została jej przedłożona do podpisu na gotowym wzorze.

Powódka wskazała, iż ustalając wartość swojego roszczenia z tytułu nadpłaconej kwoty kapitału dokonała przeliczenia wpłaconych przez nią rat kredytu w (...) przy kursie z dnia zawarcia umowy 1 (...) = 1,9729 złotych, co ujawniło nadpłatę w wysokości 25.546,90 złotych, na którą składa się kwota 7.451,45 złotych tytułem spłaty kapitału i kwota 18.095,45 złotych tytułem spłaty odsetek. Stąd doszło do bezpodstawnej nadpłaty w ww. wysokości, zaś kwoty dochodzone tytułem zwrotu opłat uiszczonych w związku z ubezpieczeniem wynikają wprost z umowy kredytu z dnia 24 września 2008 roku.

W odpowiedzi na pozew (...) Bank S.A. z siedzibą w W. wniósł o oddalenie powództwa w całości i zasądzenie od powódki na rzecz pozwanego kosztów procesu.

W pierwszej kolejności pozwany podniósł zarzut braku legitymacji czynnej powódki, z uwagi na wystąpienie z powództwem tylko przez jednego kredytobiorcę, zaś umowę kredytu z dnia 24 września 2008 roku oprócz powódki zawierał również G. P..

Pozwany bank zakwestionował powództwo co do zasady i co do wysokości. W ocenie pozwanego zakwestionowane przez powódkę postanowienia umowne są ważne, skuteczne i wiążące, gdyż zostały indywidualnie uzgodnione z powódką i w sposób jednoznaczny, jednocześnie nie naruszając interesów powódki jako konsumentki ani dobrych obyczajów. Kursy walut stosowane przez bank były przy tym rynkowe i ustalone w sposób prawidłowy. Pozwany powoływał się na przepisy ustawy antyspreadowej, która umożliwiała powódce spłatę ich zobowiązania bezpośrednio w (...). Wejście w życie ww. ustawy zniwelowało skutki ewentualnej abuzywności postanowień umownych, na które powołuje się powódka, gdyż pozwalało uniknąć kosztów związanych z zakupem waluty w banku. Powódka została zaś poinformowana przez pracowników pozwanego o ryzykach związanych z kredytem indeksowanym do (...).

Dodatkowo pozwany powoływał się na brak możliwości zakwalifikowania świadczenia powódki z tytułu składek na umowy ubezpieczenia jako bezpodstawnego wzbogacenia wobec pozwanego, albowiem powódka dobrowolnie przystąpiła do ww. ubezpieczeń, zaś odpowiednie składki zostały przekazane przez bank ubezpieczycielowi. Tym bardziej, iż ostatecznie powódka samodzielnie zrezygnowała z ubezpieczenia na życie w ramach programu D. A..

Nadto, podniósł zarzut niewykazania wysokości roszczenia przez powódkę.

Postanowieniem z dnia 7 stycznia 2021 roku Sąd na podstawie art. 195 § 2 k.p.c. zawiadomił o toczącym się postępowaniu G. P..

G. P. nie przystąpił do sprawy i nie udzielił odpowiedzi na kierowane do niego zobowiązania.

W piśmie procesowym z dnia 9 lutego 2022 roku pozwany na wypadek uwzględnienia roszczenia powódki podniósł ewentualny procesowy zarzut potrącenia dochodzonej pozwem wierzytelności o zapłatę w kwocie 64.279,03 złotych z wierzytelnością banku o zwrot środków udostępnionych przez bank na podstawie ww. umowy kredytu liczonymi od kapitału w kwocie 272.379,64 złotych wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od terminu wymagalności wyznaczonego w zawezwaniu do próby ugodowej do dnia zapłaty.

W odpowiedzi na ww. zarzut powódka podniosła, iż jest on nieskuteczny bo warunkowy, a roszczenie o potrąceniu przedawnione.

Na rozprawie w dniu 17 maja 2022 roku powódka wyraziła zgodę na przyjęcie przez Sąd, że umowa kredytowa nie została ważnie zawarta.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 24 września 2008 roku H. S. (poprzednio (...)) i G. P. zawarli z poprzednikiem prawnym pozwanego (...) Bank S.A. (...) Oddział w Ł. z siedzibą w K. (obecnie (...) Bank S.A. z siedzibą w W.) umowę kredytu hipotecznego nr (...), na podstawie której bank udzielił kredytobiorcom kredytu w kwocie 273.379,64 złotych, indeksowanego kursem (...), zaś kredytobiorcy zobowiązali się do wykorzystania kredytu zgodnie z postanowieniami umowy, zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w terminach oznaczonych w umowie oraz zapłaty bankowi opłat, składek na ubezpieczenia i innych należności wynikających z umowy.

Przy założeniu, że uruchomiono całość kredytu w dacie sporządzenia umowy równowartość kredytu wynosiłaby 138.560,39 (...), rzeczywista równowartość miała zostać określona po wypłacie ostatniej transzy kredytu. Kredytobiorcy oświadczyli, iż są świadomi ryzyka kursowego, związanego ze zmianą kursu waluty indeksacyjnej w stosunku do złotego, w całym okresie kredytowania i akceptują to ryzyko.

Spłata kredytu miała nastąpić w 360 miesięcznych ratach równych kapitałowo-odsetkowych. Rata kapitałowo-odsetkowa przy założeniu uruchomienia całości kredytu w dacie sporządzenia niniejszej umowy wynosiłaby równowartość 862,17 (...). Rzeczywista wysokość rat odsetkowych lub rat kapitałowo-odsetkowych miała zostać określona w harmonogramie spłat.

Oprocentowanie kredytu było zmienne i na dzień sporządzenia umowy wynosiło 6,35 % w skali roku, na które składała się suma obowiązującej stawki (...) i stałej marży Banku, która wynosiła 3,54 % Kredytobiorcy oświadczyli, iż są świadomi ryzyka wynikającego ze zmiennego oprocentowania, w całym okresie kredytowania i akceptują to ryzyko.

Na dzień sporządzenia niniejszej umowy odsetki karne kredytu wynosiły 12,70 % i ulegały zmianie w przypadku zmiany indeksu (...) na zasadach określonych w § 13 umowy i były nie większe niż odsetki maksymalne, których wysokość nie mogła w stosunku rocznym przekraczać czterokrotności wysokości stopy kredytu lombardowego NBP. Wysokość stopy kredytu lombardowego NBP na dzień sporządzenia umowy wynosiła 7,50 %. Natomiast po przewalutowaniu kredytu na PLN na podstawie §14 ust.3 odsetki karne na dzień sporządzenia umowy wynosiły 19,67 %, nie więcej jednak niż odsetki maksymalne i ulegały zmianie w przypadku zmiany indeksu (...).

Jednorazowa prowizja za udzielenie kredytu wynosiła 0 złotych.

Całkowity koszt kredytu na dzień sporządzenia umowy kredytu wynosił 351.660,24 złotych polskich (podana kwota nie uwzględniała ryzyka kursowego). Ostateczna wysokość całkowitego kosztu kredytu uzależniona była od zmian poziomu oprocentowania kredytu w całym okresie kredytowania.

Rzeczywista roczna stopa oprocentowania wynosiła 6,53 %. Ostateczna wysokość rzeczywistej rocznej stopy oprocentowania uzależniona była od zmian poziomu oprocentowania kredytu w całym okresie kredytowania.

Zgodnie z § 1 ust. 10 zd. pierwsze ww. umowy bank miał wypłacić kredyt w sposób bezgotówkowy w transzach na rachunki podmiotów wskazanych we wniosku o wypłatę, o ile nie było to sprzeczne z postanowieniami umowy - w terminach i wysokościach określonych w umowie kredytowej.

Stosowanie do § 2 ww. umowy kredyt był przeznaczony na:

a) w wysokości 146.000 złotych na spłatę kredytu mieszkaniowego w (...) S.A., tytułem umowy nr (...) z dnia 6 listopada 2007 na rachunek nr (...),

b) w wysokości 43.000 złotych na pokrycie części kosztów remontu nieruchomości położonej w S. przy ul. (...) na rachunek kredytobiorcy,

c) w wysokości 21.000 złotych na refinansowanie kosztów poniesionych na remont na rachunek kredytobiorcy,

d) w wysokości 18.000 złotych na spłatę kredytu w (...) S.A., tytułem umowy z dnia 17 kwietnia 2008 na rachunek wierzyciela kredytobiorcy,

e) w wysokości 5.400 złotych na spłatę zobowiązań finansowych kredytobiorcy na rachunek kredytobiorcy,

f) w wysokości 28.000 złotych na dowolny cel konsumpcyjny kredytobiorcy na rachunek kredytobiorcy,

g) w wysokości 5.467,59 złotych na uiszczenie składki z tytułu ubezpieczenia od ryzyka utraty wartości nieruchomości,

h) w wysokości 5.467,59 złotych na pokrycie składek ubezpieczeniowych za uczestnictwo w programie (...),

i) w wysokości 224,32 złotych na uiszczenie kosztów związanych z ustanowieniem hipoteki zabezpieczającej spłatę kredytu,

j) w wysokości 820,14 złotych na uiszczenie składki z tytułu pakietowego ubezpieczenia na wypadek odmowy ustanowienia hipoteki.

W § 3 ust. 1 ww. umowy ustanowiono zabezpieczenie umowy w postaci hipoteki kaucyjnej w złotych na nieruchomości położonej w S. przy ul. (...), stanowiącej wyłączną własność powódki.

W § 3 ust. 5 ww. umowy ustalono obowiązek ubezpieczenia od ryzyka utraty wartości nieruchomości przez okres 5 lat od dnia uruchomienia kredytu, z tym, że bank miał prawo przedłużyć to ubezpieczenie na własny koszt.

W § 3 ust. 6 ww. umowy ustalono obowiązek ubezpieczenia spłaty kredytu na wypadek śmierci lub trwałej niezdolności do pracy w (...) na (...) S.A.

W § 4 umowy wskazano, iż kredytobiorca wyraża zgodę na uczestnictwo w programie (...) w ramach ubezpieczenia spłaty kredytu na wypadek śmierci lub trwałej niezdolności do pracy. Wysokość składki za pierwszy rok ubezpieczenia wynosi 5.467,59 złotych.

W § 9 ust. 2 umowy wskazano, iż w dniu wypłaty kredytu lub każdej transzy kredytu kwota wypłaconych środków będzie przeliczana do (...) według kursu kupna walut określonego w Tabeli Kursów - obowiązującego w dniu uruchomienia środków.

Zgodnie z § 10 ust. 1 zd. pierwsze ww. umowy kredytobiorcy zobowiązali się dokonać w okresie objętym umową spłaty rat kapitałowo-odsetkowych i odsetkowych w terminach, kwotach i na rachunek wskazany w aktualnym harmonogramie spłat.

Stosownie zaś do treści § 10 ust. 3 ww. umowy wysokość zobowiązania będzie ustalana jako równowartość wymaganej spłaty wyrażonej w (...) po jej przeliczeniu według kursu sprzedaży walut określonego w „Bankowej tabeli kursów walut dla kredytów dewizowych oraz indeksowanych kursem walut obcych" do (...) obowiązującego w dniu spłaty.

Sposób i terminy zarachowania spłat określa Regulamin (§ 10 ust. 7 umowy). W regulaminie wskazano, iż w przypadku kredytu indeksowanego w walucie obcej, kwota raty spłaty obliczona jest według kursu sprzedaży dewiz obowiązującym w banku na podstawie obowiązującej w banku (...) kursów z dnia wpływu środków. Kredytobiorca miał spłacać raty wynikające z harmonogramu, na rachunek wskazany w harmonogramie.

Zgodnie natomiast z definicją zawartą w § 6 ust. 1 umowy bankowa Tabela kursów walut dla kredytów dewizowych oraz indeksowanych kursem walut, zwana Tabelą Kursów oznacza sporządzaną przez merytoryczną komórkę banku na podstawie kursów obowiązujących na rynku międzybankowym w chwili sporządzania tabeli i po ogłoszeniu kursów średnich przez NBP, tabela sporządzana jest o godz. 16.00 każdego dnia roboczego i obowiązuje przez cały następny dzień roboczy.

W § 19 ust. 2 lit. a i 3 ww. umowy wskazano, iż uczestnictwo w programie (...) jest dobrowolne. W kolejnych latach opłata za uczestnictwo w programie wynosi za ubezpieczenie spłaty kredytu na wypadek śmierci lub trwałej niezdolności do pracy wysokość składki za każde 12 miesięcy w kolejnych latach trwania ubezpieczenia 1 % kwoty kredytu pozostałej do spłaty w ostatnim dniu miesiąca poprzedzającym odnowienie ubezpieczenia. Ochrona ubezpieczeniowa kontynuowana jest w dalszych latach trwania umowy ubezpieczeniowej, jeżeli przed upływem okresu ubezpieczenia kredytobiorca nie złoży pisemnego oświadczenia o rezygnacji z ochrony ubezpieczeniowej.

Dowód:

- umowa kredytu hipotecznego z dnia 24 września 2008 roku, k. 45-50 verte;

- regulamin, k. 55-61 verte, 490-498;

- harmonogram wypłaty transz, k. 78;

- umowa ustanowienia odrębnej własności lokalu i przeniesienia z dnia 14 lutego 2008 roku, k. 79-84;

- zawiadomienie z dnia 29 listopada 2007 roku, k. 85;

- przelew, k. 86;

- polisa ubezpieczenia (...) nr (...), k. 94-94 verte;

- wyciąg z warunków ubezpieczenia na życie, k. 96-100;

- wniosek o kredyt hipoteczny nr (...) z dnia 7 sierpnia 2008 roku z załącznikami,

- oświadczenie kredytobiorcy, k. 251-251 verte;

- warunki umów ubezpieczenia k. 259-272;

- zestawienie rat i odsetek do umowy, k. 394;

Pozwany bank tytułem ww. umowy dokonał wypłaty następujących środków:

- w dniu 29 października 2008 roku w wysokości 157.979,65 złotych tj. po kursie kupna z dnia 29 października 2008 roku (1 (...) = 2,3770 PLN) kwota 66.461,78 (...),

- w dniu 27 listopada 2008 roku w wysokości 105.400 złotych tj. po kursie kupna z dnia 27 listopada 2008 roku (1 (...) = 2 2780 PLN) kwota 46.268,66 (...),

- w dniu 17 marca 2009 roku w wysokości 10.000 złotych tj. po kursie kupna z dnia 17 marca 2009 roku (1 (...) = 2 8140 PLN) kwota 3.553,66 (...).

Dowód:

- pismo pozwanego z dnia 1 lutego 2016 roku, k. 52, 69 verte;

W 2011 roku na skutek ustawy antyspreadowej wprowadzono zmianę w umowie poprzez to, że bank określił wysokość kursu kupna i sprzedaży waluty indeksacji kredytu w następujący sposób:

1. Kursy kupna i sprzedaży waluty indeksacyjnej obowiązujące w banku publikowane są w "Bankowej tabeli kursów walut dla kredytów dewizowych oraz indeksowanych kursem walut obcych".

2. Tabela sporządzana jest o godz. 16:00 każdego dnia roboczego i obowiązuje przez cały następny dzień roboczy. Kurs kupna i sprzedaży waluty indeksacyjnej obowiązujący w banku ustalany jest na podstawie kursu rynkowego wymiany walut dostępnego w serwisie (...) w momencie sporządzania "Bankowej tabeli kursów walut dla kredytów dewizowych oraz indeksowanych kursem walut obcych".

3. Ustalenie kursu kupna waluty indeksacyjnej w banku polega na odjęciu od kursu rynkowego dostępnego w serwisie (...) spreadu walutowego w wysokości 7%.

4. Ustalenie kursu sprzedaży waluty indeksacyjnej w banku polega na dodaniu do kursu rynkowego dostępnego w serwisie (...) spreadu walutowego w wysokości 6%.

5. W celu uatrakcyjnienia oferty bank zastrzega sobie możliwość okresowego zmniejszenia wysokości spreadu walutowego poniżej wartości określonych w pkt. 3 i 4. Wiadomość na ten temat zostanie udostępniona klientowi w treści "Bankowej tabeli kursów walut dla kredytów dewizowych oraz indeksowanych kursem walut obcych". Zmniejszenie wysokości spreadu nie wymaga zawarcia aneksu do umowy kredytu/umowy pożyczki.

Mając na uwadze powyższe aneksem nr (...) z dnia 2 listopada 2011 roku dokonano zmiany treści § 10 umowy, w tym m.in.:

- ust. 3, który otrzymał następujące brzmienie: „Wysokość zobowiązania będzie ustalona jako równowartość wymaganej raty Kredytu z aktualnego harmonogramu spłat wyrażonej w (...) po jej przeliczeniu na PLN - według kursu sprzedaży walut określonego w „Bankowej tabeli kursów walut dla kredytów dewizowych oraz indeksowanych kursem walut obcych".”,

- ust. 7, który otrzymał następujące brzmienie: „Bank określa wysokość kursu kupna i sprzedaży waluty indeksacji Kredytu, który ma zastosowanie do przeliczenia kwoty uruchamianego kredytu i obliczania należności z tytułu rat kredytu i odsetek w następujący sposób:

a.  Kursy kupna i sprzedaży waluty indeksacyjnej obowiązujące w Banku publikowane są w "Bankowej tabeli kursów walut dla kredytów dewizowych oraz indeksowanych kursem walut obcych".

b.  Tabela sporządzana jest o godz. 16:00 każdego dnia roboczego i obowiązuje przez cały następny dzień roboczy. Kurs kupna i sprzedaży waluty indeksacyjnej obowiązujący w Banku ustalany jest na podstawie kursu rynkowego wymiany walut dostępnego w serwisie (...) w momencie sporządzania "Bankowej tabeli kursów walut dla kredytów dewizowych oraz indeksowanych kursem walut obcych".

c.  Ustalenie kursu kupna waluty indeksacyjnej w Banku polega na odjęciu od kursu rynkowego dostępnego w serwisie (...) spreadu walutowego w wysokości 7%.

d.  Ustalenie kursu sprzedaży waluty indeksacyjnej w Banku polega na dodaniu do kursu rynkowego dostępnego w serwisie (...) spreadu walutowego w wysokości 6%.

e.  W celu uatrakcyjnienia oferty Bank zastrzega sobie możliwość okresowego zmniejszenia wysokości spreadu walutowego poniżej wartości określonych w lit. c i d. Wiadomość na ten temat zostanie udostępniona klientowi w treści "Bankowej tabeli kursów walut dla kredytów dewizowych oraz indeksowanych kursem walut obcych". Zmniejszenie wysokości spreadu walutowego nie wymaga zawarcia aneksu do Umowy Kredytu.”.

Dowód:

- pismo pozwanego z dnia 13 września 2011 roku, k. 51;

- aneks nr (...) z dnia 2 listopada 2011 roku, k. 53-54, 255-256 verte;

W 2014 i 2015 roku pozwany przedłużył umowę ubezpieczenia D. A.. Pozwany bank odprowadził składki ubezpieczeniowe do wszystkich ubezpieczycieli.

Dowód:

- pismo pozwanego z dnia 5 listopada 2015 roku, k. 70;

- pismo pozwanego z dnia 14 listopada 2014 roku,

- pismo zakładu ubezpieczeń z dnia 31 października 2017 roku, k. 257-258;

- potwierdzenia ubezpieczenia, k. 273-274;

Za okres od dnia uruchomienia kredytu, tj. od dnia 29 października 2008 roku do dnia 19 listopada 2021 roku powódka spłaciła kredyt do kwoty 83.002,73 złotych.

Dowód:

- historia zadłużenia, k. 62-69, 315-315 verte, 513-514 verte;

Na dzień wniesienia pozwu powódka dokonała nadpłaty kwoty 25.546,90 złotych w związku ze spłatą kredytu w przeliczeniu według kursu obowiązującego w dniu zawarcia umowy, a także zapłaty kwoty 27.796,95 złotych tytułem składek pobranych w ramach programu D. A..

Dowód:

- tabele z wyliczeniami, k. 71-76;

- potwierdzenia operacji, k. 87-93;

- zaświadczenie z dnia 1 sierpnia 2016 roku, k. 95-95 verte;

Pismem z dnia 17 sierpnia 2015 roku powódka wezwała pozwany bank do zmiany umowy przez usunięcie klauzul niedozwolonych i ustalenie, że niniejszy kredyt jest kredytem złotówkowym.

Dowód:

- wezwanie do zmiany umowy z dnia 17 sierpnia 2015 oku wraz z potwierdzeniem nadania, k. 77-77 verte;

Pismem z dnia 7 lipca 2016 roku powódka odstąpiła od umów ubezpieczenia zawartych w związku z ww. umową kredytu.

W odpowiedzi pozwany bank podał, iż rezygnacja została przyjęta ze skutkiem na dzień 28 października 2016 roku.

Dowód:

- pismo powódki z dnia 7 lipca 2016 roku, k. 101;

- pismo pozwanego z dnia 1 sierpnia 2016 roku, k.

Ofertę kredytową powódka otrzymała od D. M., która była pośrednikiem przy zawarciu przedmiotowej umowy z (...) Bank S.A. z siedzibą w W.. Powódka korzystała już wcześniej z usług (...) w zakresie pośrednictwa kredytowego. Powódka zgłosiła się do niej, zaś ona przedstawiła jej ofertę kredytową. W przypadku kredytu w innej walucie D. M. informowała swoich klientów o ryzyku zmienności kursu walut.

Dowód:

- zeznania świadka D. M., k. 286-290;

W tamtym okresie w pozwanym banku dostępne były kredyty hipoteczne w walutach obcych. Największym powodzeniem cieszyły się kredyty we frankach szwajcarskich, z uwagi na znacznie niższe oprocentowanie w stosunku do kredytów złotowych, które przekładało się na istotnie niższą miesięczną ratę kredytu. O walucie kredytu decydował klient składając wniosek kredytowy. W takiej sytuacji pracownicy banku wypełniali kolejno procedury bankowe zgodnie z rekomendacjami (...).

Kurs (...) by określony w tabeli kursowej banku. Kurs jest ustalany przez bank na podstawie danych zawartych w aplikacji. Najczęściej jest to aplikacja firmy (...). W tym systemie publikowane są realne kursy walut, na podstawie których banki i inne instytucje finansowe mogą zawierać transakcje między sobą, na rynku międzybankowym. Konsument nie ma możliwości zakupu/sprzedaży waluty na tym rynku. W zależności od tego jakie są średnie kursy na tym rynku, bank dodaje do nich procentową marżę ustalaną osobno dla kursu kupna i osobno dla kursu sprzedaży przez zarząd banku, i w ten sposób ustala kursy w tabeli kursowej.

W momencie zawierania umów kredytowych pośrednicy nie posiadali wiedzy o szczegółowym sposobie wyliczenia tego kursu, nie znali algorytmu w jaki sposób był i jest on obecnie obliczany.

Dowód:

- zeznania świadka D. M., k. 286-290;

- przesłuchanie świadka P. S., k. 360-363;

Powódka potrzebowała pieniędzy na remont mieszkania. W tym celu wzięła kredyt w banku (...) w złotówkach. Stwierdziła, że raty kredytu rosną i udała się do doradcy kredytowego, żeby skonsultować się co do możliwości wzięcia kredytu konsolidacyjnego. Powódce zależało na niższej racie. D. M. złożyła powódce ofertę kredytu w (...) jako najkorzystniejszego w tamtym czasie na rynku. Zapewniała, iż jest to bezpieczny kredyt bo kurs franka jest stabilny. Wspomniała jednak, iż powódka musi liczyć się z niewielkimi wahaniami kursów. Przedstawiła powódce najważniejsze postanowienia z umowy, nie było możliwości ich negocjacji czy indywidualnego uzgodnienia treści umowy. (...) były obligatoryjne w pakiecie z umową. D. M. nie pytała powódki czy chce zawrzeć umowy ubezpieczenia, ani nie informowała jej o sposobie ustalania kursów przez bank. Powódka nie została poinformowana, że do udzielenia kredytu bank będzie musiał kupić bądź pożyczyć franki i że to powódka poniesie tego koszt. Gotowa umowa została przedłożona powódce do podpisu.

Gdyby powódka wiedziała, że kurs franka będzie dwukrotnie większy niż przy zawieraniu umowy nie zawarłaby przedmiotowej umowy kredytu.

Powódka jest z zawodu pielęgniarką. W momencie zawierania umowy nie miała szczególnej wiedzy z zakresu prawa zobowiązań, finansów, prawa bankowego i ochrony konsumentów. Nie miała również żadnych oszczędności w (...) i nie zarabiała we (...). Mieszkanie chciała wyremontować za złotówki. Zależało jej na najkorzystniejszym dla siebie kredycie, a nie na kredycie w obcej walucie.

Powódka zdaje sobie sprawę z tego, że w przypadku gdyby Sąd uznał umowę za nieważną, będzie musiała rozliczyć się z bankiem i wyraża na to zgodę.

Dowód:

- przesłuchanie powódki H. S., k. 395-401, 529-530;

Pismem z dnia 8 lutego 2022 roku pozwany na wypadek uwzględnienia roszczenia powódki złożył oświadczenie o potrąceniu dochodzonej pozwem wierzytelności o zapłatę w kwocie 64.279,03 złotych z wierzytelnością banku o zwrot środków udostępnionych przez bank na podstawie ww. umowy kredytu liczonymi od kapitału w kwocie 272.379,64 złotych wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od terminu wymagalności wyznaczonego w zawezwaniu do próby ugodowej do dnia zapłaty.

Dowód:

- oświadczenie z dnia 8 lutego 2022 roku z potwierdzeniem nadania, k. 472-473;

- potwierdzenie odbioru i nadania, k. 534-536.

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo zasługiwało na uwzględnienie w całości.

Niniejszym pozwem powódka domagała się do (...) Banku S.A. z siedzibą w W. zapłaty kwoty 64.279,03 złotych wraz z odsetkami ustawowymi liczonymi od dnia wytoczenia powództwa do dnia zapłaty i kosztami procesu, , tytułem nienależnego świadczenia, powołując się klauzule abuzywne, które rzutowały na ważność umowy kredytowej z dnia 24 września 2008 roku, będącej podstawą jego spełnienia.

Powódka oparła zatem swoje roszczenie o treść przepisu art. 410 § 1 k.c. w zw. z art. 405 k.c. Przepis art. 410 § 2 k.c. stanowi, że świadczenie jest nienależne, jeżeli ten, kto je spełnił, nie był w ogóle zobowiązany lub nie był zobowiązany względem osoby, której świadczył, albo jeżeli podstawa świadczenia odpadła lub zamierzony cel świadczenia nie został osiągnięty, albo jeżeli czynność prawna zobowiązująca do świadczenia była nieważna i nie stała się ważna po spełnieniu świadczenia. Natomiast z art. 405 k.c. wynika, że kto bez podstawy prawnej uzyskał korzyść majątkową kosztem innej osoby, obowiązany jest do wydania korzyści w naturze, a gdyby to nie było możliwe, do zwrotu jej wartości.

W pierwszej kolejności należało odnieść się do zarzutu pozwanego, który podniósł brak pełnej legitymacji procesowej po stronie powodowej, gdyż z powództwem wystąpił tylko jeden z kredytobiorców, a umowa była zawarta z dwoma kredytobiorcami.

Zarzut ten okazał się niezasadny. W niniejszym postępowaniu powódka wystąpiła o zapłatę w zakresie świadczeń spełnianych na rzecz pozwanego z jej majątku osobistego. Zauważyć trzeba, iż raty kredytu były spłacane przez powódkę samodzielnie i w tym też zakresie powódce przysługuje również samodzielne uprawnienie do żądania zwrotu świadczeń nienależnych, które pochodziły z jej majątku osobistego. Co więcej, środki uzyskane z kredytu przeznaczone były na mieszkanie położone w S. przy ul. (...), stanowiące wyłączną własność powódki.

W zakresie wyłącznie roszczenia o zapłatę nie jest zatem konieczny współudział drugiego kredytobiorcy G. P. w niniejszym postępowaniu. Kwestia ewentualnych rozliczeń pomiędzy kredytobiorcami nie jest i nie może być przedmiotem niniejszego postępowania. Tym bardziej, iż zawiadomiony o sprawie G. P. nie przejawił żadnej inicjatywy, nie zgłosił się do sprawy i nie złożył żadnego pisma ustosunkowującego się do żądania pozwu.

Idąc dalej wskazać należy, iż w niniejszej sprawie, na podstawie całokształtu materiału dowodowego zebranego w sprawie Sąd ustalił, iż zawarta pomiędzy stronami umowa kredytu hipotecznego nr (...) z dnia 24 września 2008 roku na kwotę 273.379,64 złotych jest umową indeksowaną kursem (...), albowiem udzielana kwotą była kwota wyrażona w złotówkach i ta kwota – faktycznie wypłacona – następnie była przeliczana zgodnie z kursem (...). Raty kredytu również spłacane były w złotych po uprzednim ich przeliczeniu według kursu sprzedaży (...). Zabezpieczeniem kredytu była hipoteka kaucyjna do kwoty wrażonej w złotówkach. Analiza treści umowy wskazuje zatem, iż kredyt był złotówkowy indeksowany do (...).

W tym miejscu wskazać należy, iż istota sporu w przedmiotowej sprawie sprowadzała się do oceny prawnej zawartej umowy kredytu pod kątem spełnienia przesłanek określonych w przepisie art. 385 ¹ k.c. w myśl którego, postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny.

W niniejszej sprawie umowa kredytu hipotecznego nr (...) z dnia 24 września 2008 roku została zawarta pomiędzy powódką jako kredytobiorcą, a pozwanym bankiem jako kredytodawcą. W ocenie Sądu orzekającego nie jest sporne, iż powódka zawarła ww. umowę jako konsumentka (art. 22 ¹ k.c.), podczas gdy bank posiadał status przedsiębiorcy (art. 43 ¹ k.c.).

Zważyć przy tym należy, iż na podstawie całokształtu materiału dowodowego zebranego w sprawie Sąd uznał, że postanowienia ww. umowy nie były uzgadniane indywidualnie, albowiem umowę zawarto na wzorcu wykorzystywanym przez bank w ramach prowadzonej działalności gospodarczej, zaś istotne warunki umowy nie były przedmiotem uzgodnień i negocjacji stron.

Dodatkowo wskazać należy, iż kwestionowane postanowienia nie określały głównych świadczeń stron, albowiem klauzula indeksacyjna stanowi jedynie mechanizm przeliczeniowy świadczenia pieniężnego określonego w umowie. Nie stanowi zaś składnika głównego tego typu umowy. Nawet jednak, gdyby uznać omawiane postanowienia umowne za określające główne świadczenia stron, to nie wyłącza to możliwości stwierdzenia, iż stanowią one niedozwolone postanowienia umowne, albowiem zostały określone niejednoznacznie, o czym szerzej będzie w dalszej części uzasadnienia.

Nadto, podkreślenia wymaga, iż Sąd orzekający nie miał wątpliwości co do tego, iż sporne postanowienia umowne kształtowały prawa i obowiązki powódki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jej interesy, bowiem postanowienie umowne jest sprzeczne z dobrymi obyczajami, gdy kontrahent konsumenta, traktujący go w sposób sprawiedliwy, słuszny i uwzględniający jego prawnie uzasadnione roszczenia, nie mógłby racjonalnie spodziewać się, iż konsument ten przyjąłby takie postanowienie w drodze negocjacji indywidualnych. W celu zaś ustalenia, czy klauzula rażąco narusza interesy konsumenta, należy wziąć przede wszystkim pod uwagę, czy pogarsza ona jego położenie prawne w stosunku do tego, które, w braku odmiennej umowy, wynikałoby z przepisów prawa, w tym dyspozytywnych (zob. uchwałę składu 7 sędziów SN z dnia 20 czerwca 2018 r., III CZP 29/17). Rażące naruszenie interesów konsumenta stanowi nieusprawiedliwioną dysproporcję, na niekorzyść konsumenta praw i obowiązków wynikających z umowy, skutkujące niekorzystnym ukształtowaniem jego sytuacji ekonomicznej oraz jego nierzetelne traktowanie (por. wyroki SN z dnia 3 lutego 2006 r., I CK 297/05, z dnia 15 stycznia 2016 r., I CSK 125/15, z dnia 27 listopada 2015 r., I CSK 945/14, z dnia 30 września 2015 r., I CSK 800/14, z dnia 29 sierpnia 2013 r. I CSK 660/12).

Umowa kredytu hipotecznego nr (...) z dnia 24 września 2008 roku została zawarta przed zmianą ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Prawo bankowe, dokonaną ustawą z dnia 29 lipca 2011 r. (Dz. U. Nr 165, poz. 984), którą wprowadzono uregulowania, iż umowa o kredyt denominowany lub indeksowany do waluty innej niż waluta polska, powinna zawierać szczegółowe zasady określenia sposobów i terminów ustalania kursu wymiany walut, na podstawie którego w szczególności wyliczana jest kwota kredytu, jego transz i rat kapitałowo - odsetkowych oraz zasady przeliczania na walutę wypłaty albo spłaty kredytu (art. 69 ust. 2 pkt 4a) oraz, że w przypadku takich umów kredytu, kredytobiorca może dokonywać spłaty rat kapitałowo-odsetkowych bezpośrednio w tej walucie (art. 69 ust. 3).

Orzecznictwo Sądu Najwyższego w odniesieniu do kredytów zawieranych przed tą nowelizacją Prawa Bankowego uzasadniało, iż jest dopuszczalne zaciągnięcie zobowiązania kredytowego w walucie obcej z równoczesnym zastrzeżeniem, że wypłata i spłata kredytu będzie dokonywana w walucie krajowej, z tym że tego rodzaju zastrzeżenie dotyczy wyłącznie sposobu wykonania zobowiązania, a zatem nie powoduje zmiany waluty wierzytelności (por. wyroki SN z dnia 25 marca 2011 r., IV CSK 377/10, oraz z dnia 29 kwietnia 2015 r., V CSK 445/14).

Niemniej mechanizm ustalania przez bank kursów waluty, który pozostawia bankowi swobodę, jest w sposób oczywisty sprzeczny z dobrymi obyczajami i rażąco narusza interesy konsumenta, a klauzula, która nie zawiera jednoznacznej treści i przez to pozwala na pełną swobodę decyzyjną przedsiębiorcy w kwestii bardzo istotnej dla konsumenta, dotyczącej kosztów kredytu, jest klauzulą niedozwoloną w rozumieniu art. 385 ¹ § 1 k.c. (por. wyrok SN z dnia 22 stycznia 2016 r., I CSK 1049/14).

W celu przestrzegania przez przedsiębiorcę w stosunku do konsumenta wymagań przejrzystości podstawowe znaczenie ma to, czy umowa wskazuje w sposób jednoznaczny powody i specyfikę mechanizmu przeliczania waluty, tak by konsument mógł przewidzieć, na podstawie transparentnych i zrozumiałych kryteriów, wynikające dla niego z tego faktu konsekwencje ekonomiczne (zob. uzasadnienie wyroku Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z dnia 30 kwietnia 2014 r., nr C - 26/13, sprawa Árpad Kásler, Hajnalka Káslernè Rábai przeciwko OTP Jelzálogbank Zrt).

Jak wyjaśnił Sąd Najwyższy indeksacja prowadząca do zmiany wysokości świadczenia zobowiązanego stanowi w istocie wariant waloryzacji sądowej, mają zatem zastosowanie do niej przesłanki określone w art. 358 ¹ § 3 k.c. nakazujące rozważenie interesów stron i zasad współżycia społecznego w określaniu zmiany wysokości umownego świadczenia (por. uzasadnienie wyroku SN z dnia 1 marca 2017 r., IV CSK 285/16 oraz z dnia 27 lutego 2019 r., II CSK 19/18).

W przedmiotowej sprawie w dniu 24 września 2008 roku powódka zawarła z pozwanym bankiem umowę kredytu hipotecznego złotówkach polskich i w takiej też walucie dokonano wypłaty kredytu. W dniu wypłaty saldo kredytu lub każdej transzy kredytu kwota wypłaconych środków była przeliczana do (...) według kursu kupna walut określonego w Tabeli Kursów - obowiązującego w dniu uruchomienia środków (§ 9 ust. 2 umowy). Powódka zobowiązała się do spłaty udzielonego jej kredytu w równych ratach kapitałowo-odsetkowych, których wysokość była płatna w złotych polskich. Termin spłaty oraz wysokość rat określał harmonogram spłaty kredytu, przy czym wysokość poszczególnych rat miała następować w złotych polskich wedle kursu sprzedaży (...) obowiązujących w banku w momencie spłaty. Stosownie bowiem do treści § 10 ust. 3 ww. umowy wysokość zobowiązania miała być ustalana jako równowartość wymaganej spłaty wyrażonej w (...) po jej przeliczeniu według kursu sprzedaży walut określonego w „Bankowej tabeli kursów walut dla kredytów dewizowych oraz indeksowanych kursem walut obcych" do (...) obowiązującego w dniu spłaty. Zgodnie natomiast z definicją zawartą w § 6 ust. 1 umowy bankowa Tabela kursów walut dla kredytów dewizowych oraz indeksowanych kursem walut, zwana Tabelą Kursów oznacza sporządzaną przez merytoryczną komórkę banku na podstawie kursów obowiązujących na rynku międzybankowym w chwili sporządzania tabeli i po ogłoszeniu kursów średnich przez NBP, tabela sporządzana jest o godz. 16.00 każdego dnia roboczego i obowiązuje przez cały następny dzień roboczy. Z zeznań świadka P. S. wynikało zaś, iż kurs franka jest ustalany przez bank na podstawie danych zawartych w aplikacji, np. firmy (...). W tym systemie publikowane są realne kursy walut, na podstawie których banki i inne instytucje finansowe mogą zawierać transakcje między sobą, na rynku międzybankowym. W zależności od tego jakie są średnie kursy na tym rynku, bank dodaje do nich procentową marżę ustalaną osobno dla kursu kupna i osobno dla kursu sprzedaży przez zarząd banku, i w ten sposób ustala kursy w tabeli kursowej.

Będące przedmiotem sporu postanowienia umowy nie określały zatem wprost kwoty zadłużenia do zwrotu pozwanemu, przewidując jedynie, iż kwota ta zostanie ustalona w wyniku określonych działań arytmetycznych dokonywanych przy wykorzystaniu zmiennej, tj. kursu walut i to ustalanych przez pozwany bank. Indeksacja kredytu prowadząca do zmiany wysokości świadczenia kredytobiorców w zależności od kształtowania się kursu waluty obcej ( (...)) prowadziła do sytuacji, w której kredytobiorcy w momencie zaciągania zobowiązania nie mogli wiedzieć ile tak naprawdę pieniędzy będą musieli zwrócić pozwanemu bankowi, gdyż wysokość ich świadczenia w dniu zawarcia umowy nie została tak naprawdę jednoznacznie określona, albowiem wysokość rat kapitałowo-odsetkowych była zależna od kursu (...), który z kolei określony był każdorazowo w tabeli kursowej banku, która to była ustalana na podstawie niejasnych i niepewnych reguł.

Wskazane w umowie klauzule waloryzacyjne odwołują się zatem do miernika wartości, który nie ma charakteru obiektywnego i zewnętrznego gdyż odwołanie następuje do kursów kupna i sprzedaży waluty (...) obowiązujących w banku i ustalanych przez niego samodzielnie i jednostronnie, na niejasnych zasadach. Powoduje to okoliczność, iż kredytobiorcy na moment zawarcia umowy nie wiedzieli, ile środków będą tak naprawdę musieli zwrócić bankowi, a co gorsza nie byli w stanie samodzielnie w żaden sposób zweryfikować zasad, zgodnie z którymi następuje ustalenie kursów walut, co przekłada się na wysokość rat kapitałowo-odsetkowych.

W ocenie Sądu sposób określenia przez bank kursu (...) jest nie do zweryfikowania i kredytobiorcy, będący jednocześnie konsumentami, nie mogą mieć wiedzy w tym zakresie, tym bardziej wynikającej z umowy takiej jak w niniejszej sprawie, a zatem umowy o charakterze blankietowym, zawierającej postanowienia umowne odnośnie klauzul waloryzacyjnych, które nie były indywidualnie uzgadniane z konsumentami i konsumenci nie mieli na nie rzeczywistego wpływu.

Sąd bez wątpienia uznał zatem, że mechanizm ustalania przez pozwany bank kursów waluty, który wskutek braku jednoznacznej treści, pozostawiał mu w tym względzie swobodę, stanowi niedozwolone postanowienie umowne w rozumieniu art. 385 ¹ § 1 k.c., gdyż w sposób oczywisty jest sprzeczny z dobrymi obyczajami i rażąco narusza interesy powódki, jako konsumentki.

Klauzule te kształtują prawa i obowiązki powódki – kredytobiorczyni w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami przez uzależnienie warunków waloryzacji świadczenia od kompetencji silniejszej strony umowy, tj. banku. Odwołanie do kursów walut obowiązującego w banku oznacza naruszenie równorzędności stron umowy przez nierównomierne rozłożenie uprawnień i obowiązków między partnerami stosunku obligacyjnego.

Jednocześnie prawo banku do ustalania kursu waluty nie doznawało żadnych umownych ograniczeń w postaci skonkretyzowanych, obiektywnych kryteriów zmian stosowanych kursów walutowych. Swoista nierówność informacyjna stron, a w szczególności sytuacja, w której konsument dowiaduje się o poziomie zadłużenia ratalnego, już spłaconego w związku z podjęciem odpowiedniej sumy z jego rachunku, jest nie do zaakceptowania w świetle art. 385 ^{( 1)} k.c. (por.m.in. wyrok TSUE z dnia 30 kwietnia 2014 r., nr C - 26/13, sprawa Árpad Kásler, Hajnalka Káslernè Rábai przeciwko OTP Jelzálogbank Zrt, C - 26/13, pkt 75, z dnia 20 września 2017 r., RP Andriciuc i in. przeciwko Banca Româneascǎ SA, C 186/16 oraz wyroki SN z dnia 22 stycznia 2016 r. I CSK 1049/14, z dnia 4 kwietnia 2019 r., III CSK 159/17 oraz z dnia 27 listopada 2019 r., II CSK 483/18).

Sąd pragnie w tym miejscu podkreślić, iż konsument jest stroną słabszą w relacjach z przedsiębiorcą. Wobec powyższego, zgodnie z wymogami zawartymi w preambule dyrektywy nr 93/13, postanowienia umowne powinny być wyrażone prostym i zrozumiałym językiem.

Powyższy wymóg, zgodnie z wyrokiem Trybunału Sprawiedliwości UE z dnia 20 września 2017 r. w sprawie C-186/16, oznacza, iż umowa musi przedstawiać w sposób przejrzysty konkretne działanie mechanizmu, do którego odnosi się dany zapis, a także, w zależności od przypadku, związek między mechanizmem zawartym w tym postanowieniu a mechanizmem przewidzianym w innych warunkach, tak, by konsument był w stanie oszacować, w oparciu o jednoznaczne i zrozumiałe kryteria, konsekwencje ekonomiczne zawieranej umowy. Kredytobiorca musi zostać jasno poinformowany, że podpisując umowę kredytu w obcej walucie, ponosi ryzyko kursowe, które z ekonomicznego punktu widzenia może okazać się dla niego trudne do udźwignięcia w przypadku dewaluacji waluty, w której otrzymuje wynagrodzenie. Przedsiębiorca musi przedstawić ewentualne wahania kursów wymiany i ryzyko wiążące się z zaciągnięciem kredytu w walucie obcej, zwłaszcza w przypadku, gdy konsument, będący kredytobiorcą nie uzyskuje dochodów w tej walucie. Ocena świadomości konsumenta przy zawieraniu umowy jest możliwa jedynie w ramach kontroli incydentalnej, a wszelkie wątpliwości co do spełnienia przez bank wymogu przejrzystości powinny być interpretowane na korzyść konsumenta.

W tej sprawie, przytoczone kryteria nie zostały dochowane przez pozwany bank. Przede wszystkim, pośrednik kredytowy jako przedstawiciel banku, co wynika z zeznań powódki, przedstawił jej kredyt hipoteczny we franku szwajcarskim jako stabilny i najkorzystniejszy z perspektywy oprocentowania i kwoty do zwrotu. Powódka nie została poinformowana o skutkach wahań kursu, które są wpisane w mechanizm indeksowania kredytu do waluty obcej. Nie mogła w związku z tym oszacować potencjalnie istotnych konsekwencji ekonomicznych zobowiązań finansowych. Z zawartego w umowie kredytowej ogólnikowego oświadczenia kredytobiorców, iż są świadomi ryzyka walutowego nie można wyciągać daleko idących wniosków. Nade wszystko bank nie załączył do akt sprawy żadnego dokumentu, który obrazowałby powódce skutki wzrostu kursu waluty przy uwzględnieniu parametrów (wysokości kredytu, stopy oprocentowania) konkretnej umowy zawieranej przez strony. Brak jest również dokumentu, z którego wynikałoby, iż powódka została poinformowana, iż ryzyko kursowe jest w zasadzie nieograniczone. Zdaniem Sądu orzekającego powinności banku w zakresie przejrzystości informacji kierowanej do powódki jako konsumentki w zakresie ryzyka kursowego nie zostały wyczerpane.

Podkreślenia przy tym wymaga, iż rzeczywistość pokazała, że określenie nawet w przybliżeniu skali ryzyka walutowego związanego z kredytami walutowymi, w szczególności jeśli chodzi o skalę zmiany kursu (...) okazało się złudne i daleko nietrafione. W Zaleceniach Europejskiej Rady ds. Ryzyka Systemowego z dnia 21 września 2011 roku, dotyczących kredytów walutowych obcych, wskazano, że nawet najbardziej staranny konsument nie był w stanie przewidzieć konsekwencji ekonomicznych kredytu hipotecznego we frankach szwajcarskich.

Wszystko powyższe prowadzić musiało do uznania spornych postanowień umownych za abuzywne w rozumieniu art. 385 ¹ k.c.

Dodatkowo wskazać należy, iż Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 22 stycznia 2016 roku wydanym w sprawie o sygnaturze akt I CSK 1049/14 stwierdził, iż zastosowany mechanizm indeksacji do (...) w sposób oczywisty jest sprzeczny z dobrymi obyczajami i rażąco narusza interesy konsumenta. Ponadto Sąd Najwyższy wskazał, iż ustawa antyspreadowa nie naprawiła nielegalnych zapisów umowy kredytowej i sądy mają prawo dokonać ich eliminacji z umów kredytowych.

Wobec przesądzenia abuzywności przedmiotowych postanowień umownych kluczowe dla rozstrzygnięcia sprawy pozostawało to, jaki skutek będzie miało wyeliminowanie kwestionowanych postanowień umownych na niniejsze postępowanie mając na uwadze treść żądania powodów.

Rozważając tą kwestię i mając także na uwadze argumentację powodów uzasadniającą ich żądanie, Sąd zważył, iż w wyroku z dnia 3 października 2019 r., w sprawie o sygn. C -260/18, Kamil Dziubak i Justyna Dziubak przeciwko Raiffeisen Bank International AG, Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej dokonał bardzo obszernej i wnikliwej wykładni art. 6 ust. 1 dyrektywy Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich (Dz.U. 1993, L 95, s. 29).

Jak wskazał Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej, art. 6 ust. 1 dyrektywy 93/13 stanowi, że nieuczciwe postanowienia w umowie zawartej przez przedsiębiorcę z konsumentem nie są wiążące dla konsumentów, na warunkach określonych w prawie krajowym państw członkowskich, oraz że umowa pozostaje wiążąca dla stron na tych samych warunkach, jeżeli może obowiązywać bez nieuczciwych postanowień. Przepis ten sam nie określa kryteriów dotyczących możliwości dalszego obowiązywania umowy bez nieuczciwych warunków, lecz pozostawia ich ustalenie sądowi krajowemu zgodnie z krajowym porządkiem prawnym. W orzecznictwie Sądu Najwyższego przyjęto zaś, że konsekwencją stwierdzenia, niedozwolonej klauzuli umownej, spełniającej wymagania art. 385 ^{( 1)} § 1 k.c. jest działająca ex lege sankcja bezskuteczności niedozwolonego postanowienia, połączona z przewidzianą w art. 385 ^{( 1)} § 2 k.c. zasadą związania stron umową w pozostałym zakresie (por. uchwałę SN z dnia 29 czerwca 2007 r., III CZP 62/07, oraz wyroki SN z dnia 30 maja 2014 r., III CSK 204/13, z dnia 1 marca 2017 r., IV CSK 285/16 i z dnia 24 października 2018 r. II CSK 632/17). Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej zwrócił jednak uwagę, że jeżeli sąd uzna, że zgodnie z odpowiednimi przepisami utrzymanie w mocy umowy bez zawartych w niej nieuczciwych warunków nie jest możliwe, art. 6 ust. 1 dyrektywy 93/13 nie stoi na przeszkodzie jej unieważnieniu. Jest tak zwłaszcza wtedy, gdy unieważnienie klauzul zakwestionowanych przez kredytobiorców doprowadziłoby nie tylko do zniesienia mechanizmu indeksacji oraz różnic kursów walutowych, ale również pośrednio do zaniknięcia ryzyka kursowego, które jest związane z indeksacją kredytu do waluty. Tymczasem Trybunał orzekł, że klauzule dotyczące ryzyka wymiany określają główny przedmiot umowy kredytu, zatem obiektywna możliwość utrzymania obowiązywania tego rodzaju umowy kredytu wydaje się w tych okolicznościach niepewna (zob. wyrok TSUE z dnia 14 marca 2019 r., Dunai, C‑118/17, EU:C:2019:207, pkt 48, 52 i przytoczone tam orzecznictwo).

Uwzględniając powyższe wnioski Trybunału zawarte w uzasadnieniu ww. orzeczenia dla wykładni przepisów prawa krajowego, tj. art. 56 k.c., 65 k.c., 353 ¹ k.c., 354 k.c., art. 385 ¹ k.c. i art. 385 ² k.c. Sąd orzekający stanął na stanowisku, iż skutkiem uznania spornych postanowień za abuzywne była zasadność stwierdzenia nieważności umowy kredytu hipotecznego z dnia 24 wrzesnia 2008 roku w całości. Skoro kwestionowane postanowienia umowne określają wysokość rat kredytu do zapłaty jakich była zobowiązana powódka na rzecz banku, to wobec wyeliminowania postanowień umowy określających ten obowiązek, oczywistym jest, że utrzymanie w mocy pozostałych postanowień umowy nie było możliwe.

Trybunał w orzeczeniu C 260/18 wskazał, iż wprawdzie dopuszczalne jest, aby sąd krajowy zaradził unieważnieniu nieuczciwych postanowień umownych poprzez zastąpienie ich przepisem prawa krajowego o charakterze dyspozytywnym lub mającego zastosowanie, jeżeli strony umowy wyrażą na to zgodę (zob. podobnie wyroki TSUE: z dnia 30 kwietnia 2014 r., Kásler i Káslerné Rábai, C‑26/13, EU:C:2014:282, pkt 81; a także z dnia 26 marca 2019 r., Abanca Corporación Bancaria i Bankia, C‑70/17 i C‑179/17, EU:C:2019:250, pkt 59).

Niemniej jednak art. 6 ust. 1 dyrektywy 93/13 należy interpretować w ten sposób, że stoi on na przeszkodzie wypełnieniu luk w umowie, spowodowanych usunięciem z niej nieuczciwych warunków, które się w niej znajdowały, wyłącznie na podstawie przepisów krajowych o charakterze ogólnym, przewidujących, że skutki wyrażone w treści czynności prawnej są uzupełniane w szczególności przez skutki wynikające z zasad słuszności lub ustalonych zwyczajów.

Powyższe Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej wskazał już w wyroku z dnia 14 marca 2019 r. w sprawie C – 118/17 stanowczo wyrażając pogląd, z którym należy się zgodzić, iż nie można zastępować zawartych w umowie postanowień niedozwolonych przez odwoływanie się do reguł ogólnych. Istotnym także pozostawało, że w niniejszej sprawie Sąd Najwyższy w swym rozstrzygnięciu w zakresie wykładni prawnej wiążąco przesądził, iż art. 358 k.c. regulujący kwestię zobowiązań wyrażonych w walucie obcej, nie ma w tymże wypadku zastosowania.

Biorąc więc pod uwagę, iż w polskim prawie krajowym nie istnieje przepis dyspozytywny, który mógłby zastąpić zawarte w umowie z dnia 24 września 2008 roku postanowienia umowne uznane za abuzywne, a nie można było w tej mierze odwołać się do reguł ogólnych czy zasad słuszności, to konieczne okazało się uznanie za nieważne umowy w całości. Nie było możliwe zastąpienie niedozwolonych postanowień umownych określających zobowiązanie kredytobiorców inną regulacją ustawową (przepisem dyspozytywnym normującym tą kwestię).

Należy również podkreślić, a na co zwrócił uwagę Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 27 listopada 2019 r. (II CSK 483/18,), iż obowiązywanie umowy w dalszym ciągu, po wyłączeniu z niej nieuczciwych postanowień umownych jest pomyślane jako ochrona interesu konsumenta, skutki ekonomiczne stwierdzenia nieważności umowy mogą być bowiem dla niego dotkliwe. Podkreślono, że w razie sporu o ważność umowy kredytu bankowego denominowanego (indeksowanego) do obcej waluty, w której znajduje się niedozwolona klauzula konsumencka dotycząca sposobu tej denominacji, rozpatrzeć należy kilka możliwości rozstrzygnięcia. Pierwsza, to stwierdzenie nieważności umowy, która bez klauzuli niedozwolonej nie może dalej funkcjonować. Druga to przyjęcie, że umowa jest ważna, ale w miejsce bezskutecznych postanowień waloryzacyjnych nie wchodzą dodatkowe postanowienia. Trzecia, to przyjęcie, że umowa jest ważna i jej uzupełnienie przez wprowadzenie w miejsce niedozwolonych klauzul innego mechanizmu waloryzacji (tak Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 29 października 2019 r., IV CSK 308/18). Wskazanie na niedozwolony charakter klauzuli umownej jest uprawnieniem konsumenta, w którego interesy zachowanie takiej klauzuli może godzić i w określonych okolicznościach konsument może uznać, że jeżeli wyeliminowanie klauzuli niedozwolonej prowadziłoby do unieważnienia umowy, to woli jej utrzymanie i utrzymanie w mocy całej umowy. Wzywając stronę umowy - konsumenta do zajęcia stanowiska co do tego jakie żądanie on zgłasza, sąd powinien poinformować go - mając już ustalone okoliczności faktyczne sprawy i dokonaną jej ocenę prawną - o konsekwencjach prawnych wynikających z unieważnienia w całości zawartej umowy kredytowej oraz podobnie, o skutkach uznania za nieważną klauzuli niedozwolonej, z utrzymaniem w mocy pozostałej treści tej umowy, a konsument winien oświadczyć, które rozwiązanie wybiera jako dla niego korzystniejsze (por. wyrok TSUE z dnia 21 lutego 2013 r., C 472/11, Banif Plus Bank Zrt przeciwko Csabie Csipailowi, uchwała składu 7 sędziów SN z dnia 20 czerwca 2018 r., III CZP 27/17 oraz wyrok SN z dnia 14 lipca 2017 r., II CSK 803/16). To od świadomego wyboru konsumenta zależy kierunek rozstrzygnięcia sądu uzależniony od tego, czy kredytobiorca domaga się utrzymania umowy kredytowej bez niewiążących go postanowień umownych, czy domaga się on jej unieważnienia w całości. To konsument decyduje, które rozwiązanie jest dla niego – w jego ocenie - najkorzystniejsze. Dalsze obowiązywanie umowy, po wyłączeniu z niej nieuczciwych postanowień umownych, jest pomyślane jako ochrona interesu konsumenta, więc jeżeli on sam nie uznaje takiego rozwiązania za korzystne, to może domagać się unieważnienia umowy kredytowej w całości.

Przenosząc powyższe rozważania na grunt niniejszej sprawy Sąd miał na uwadze, iż powódka reprezentowana przez profesjonalnego pełnomocnika, w toku niniejszej sprawy żądała kwoty wskazanej w pozwie tytułem nienależnego świadczenia, powołując się klauzule abuzywne, które rzutowały na ważność umowy kredytowej z dnia 24 września 2008 roku, będącej podstawą jego spełnienia. Z przyczyn wskazanych wyżej należało przychylić się do ww. stanowiska procesowego powódki.

Przyjmując prejudycjalnie, z przyczyn opisanych szerzej powyżej, że umowa kredytu była nieważna, oczywistym jest, że odpadła podstawa prawna roszczenia, na podstawie którego powódka świadczyła na rzecz pozwanego spłacając raty kredytowe. Zgodnie z art. 405 k.c. kto bez podstawy prawnej uzyskał korzyść majątkową kosztem innej osoby, obowiązany jest do wydania korzyści w naturze, a gdyby to nie było możliwe, do zwrotu jej wartości. Przepis ten stosuje się w szczególności do świadczenia nienależnego, tj. takiego, w którym ten, kto je spełnił, nie był w ogóle zobowiązany lub nie był zobowiązany względem osoby, której świadczył, albo jeżeli podstawa świadczenia odpadła lub zamierzony cel świadczenia nie został osiągnięty, albo jeżeli czynność prawna zobowiązująca do świadczenia była nieważna i nie stała się ważna po spełnieniu świadczenia (art. 410 § 1 i 2 k.c.).

Skutkiem stwierdzenia nieważności całej umowy było uznanie, że spełnione przez powódkę świadczenie nie miało oparcia w łączącej strony umowie, a więc podlegało ono zwrotowi w takim zakresie, w jakim przewyższało kwotę, jaką powódka byłaby obowiązana do zwrotu na rzecz pozwanego w związku z uzyskaniem środków wypłaconych w momencie uruchomienia kredytu.

Należy podkreślić, że o świadczeniu nienależnym może być mowa w sytuacji, gdy spełniane jest bez ważnej i skutecznej podstawy prawnej. Tymczasem powódka w niniejszej sprawie spełniła świadczenie polegające na zwrocie pozwanemu niemal połowy środków, które wcześniej od niego otrzymała tytułem kapitału kredytu. Stąd świadczenie pieniężne w walucie polskiej ze strony powódki na rzecz banku ma swoją podstawę prawną i nie stanowi nienależnego świadczenia do momentu, w którym nie przekroczyło swoją wysokością kwot, które kredytobiorczyni wykorzystała jako udostępnionych w ramach wykonania nieważnej umowy kredytu. Na dzień wniesienia pozwu powódka dokonała nadpłaty kwoty 25.546,90 złotych w związku ze spłatą kredytu w przeliczeniu według kursu obowiązującego w dniu zawarcia umowy, w związku z tym kwota ta podlegała zwrotowi na jej rzecz od pozwanego.

Żądanie powódki jawi się jako uzasadnione również w zakresie kwot nienależnie pobranych od niej tytułem składek na ubezpieczenia, tj. kwoty po 5.467,59 złotych tytułem nienależnie pobranej składki za ubezpieczenie od ryzyka utraty wartości nieruchomości i na wypadek śmierci lub trwałej niezdolności do pracy, a także kwota 27.796,95 złotych tytułem składek pobranych w ramach programu D. A..

Jak wykazało bowiem niniejsze postępowanie przedmiotowe umowy ubezpieczenia nie były dobrowolne, a ich zawarcie stanowiło konieczny warunek do zawarcia umowy kredytu hipotecznego. Powódka nie miała możliwości negocjacyjnych. Zważyć należy, iż w sytuacji jak w niniejszej sprawie jedynym beneficjentem umowy ubezpieczenia był pozwany bank, podczas gdy koszty ubezpieczenia ponosiła jedynie powódka jako konsumentka.

W związku z powyższym, a także mając na uwadze nieważność całej umowy kredytu, Sąd uznał, iż pobranie opłat tytułem ubezpieczenia przez bank nastąpiło bez podstawy prawnej, a zatem zaistniała sytuacja bezpodstawnego wzbogacenia po stronie pozwanego kosztem powódki.

Skutkiem uznania ww. umowy za nieważną jest konieczność zwrócenia sobie wzajemnie przez strony spełnionych świadczeń. W przedmiotowej sprawie powódka zażądała zwrotu jedynie kwoty 25.546,90 złotych nadwyżki wynikającej z poszczególnych rat kredytu wpłaconych przez powódkę. Kwota ta została wykazana przez nią przy pomocy zawnioskowanych dowodów z dokumentów. W ocenie Sądu powyższa kwota byłaby uzasadniona do zasądzenia, nawet w przypadku nie uznania umowy za nieważną, a jedynie stwierdzenia abuzywności postanowień umowy, gdyż pozwany pozostaje bezpodstawnie wzbogacony kosztem powódki w kwocie przewyższającej należny mu kapitał w złotówkach przeliczony po kursie (...) z dnia zawarcia umowy.

Nadto, do zwrotu powódce należą się jeszcze żądane przez nią kwoty po 5.467,59 złotych tytułem nienależnie pobranej składki za ubezpieczenie od ryzyka utraty wartości nieruchomości i na wypadek śmierci lub trwałej niezdolności do pracy, a także kwota 27.796,95 złotych tytułem składek pobranych w ramach programu D. A..

Podkreślenia wymaga, że powódka nie domaga się w niniejszym postępowaniu zwrotu spłaconego kapitału, a jedynie różnicy pomiędzy kwotą, którą zapłaciła na rzecz pozwanego, a kwotą którą faktycznie otrzymała tytułem kredytu. Powódka dokonała wyliczeń swojego świadczenia metodą salda. Ostatecznie Sąd nie znalazł podstaw, aby kwestionować wyliczenia powódki, są one prawidłowe pod względem matematycznym. Łącznie do zwrotu od pozwanego powódce pozostaje kwota dochodzona pozwem kwota 64.279,03 złotych.

W tym miejscu wskazać należy, iż Sąd postanowił oddalić wniosek powódki o przeprowadzenie dowodu opinii biegłego, uznając, iż dowód ten nie ma znaczenia dla rozstrzygnięcia.

Nie zaszły przy tym w niniejszej sprawie podstawy do wyłączenia zwrotu świadczenia, o których mowa w art. 411 k.c.

Na uwzględnienie nie zasługiwał również zarzut potrącenia zgłoszony przez pozwanego na podstawie art. 498 § 1 i 2 k.c.

W tym miejscu wskazać należy, iż zgodnie z art. 498 § 1 i 2 k.c. gdy dwie osoby są jednocześnie względem siebie dłużnikami i wierzycielami, każda z nich może potrącić swoją wierzytelność z wierzytelności drugiej strony, jeżeli przedmiotem obu wierzytelności są pieniądze lub rzeczy tej samej jakości oznaczone tylko co do gatunku, a obie wierzytelności są wymagalne i mogą być dochodzone przed sądem lub przed innym organem państwowym. Wskutek potrącenia obie wierzytelności umarzają się nawzajem do wysokości wierzytelności niższej.

Pozwany nie wykazał swojej wierzytelności wskazanej w tymże oświadczeniu co do zasady i co wysokości względem powódki. W momencie składania tego oświadczenia nie miał żadnej wierzytelności względem powódki i nie była ona wymagalna. Sąd miał na uwadze, iż rzekoma wierzytelność pozwanego względem powódki jest przyszła, niepewna, sporna, warunkowa i nie została konkretnie wskazana w treści oświadczenia (poprzez wskazanie konkretnej kwoty). Pozwany nie wykazał, aby jego wierzytelność była skonkretyzowana i wymagalna. Stąd też nie sposób uznać, aby ww. potrącenie było skuteczne.

Mając na uwadze powyższe Sąd uwzględnił roszczenie powódki i w punkcie I wyroku zasądził od pozwanego na rzecz powódki kwotę 64.279,03 złotych wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia 15 września 2016 roku do dnia zapłaty.

Rozstrzygnięcie w zakresie odsetek Sąd oparł na podstawie art. 481 k.c. i orzekł zgodnie z żądaniem powódki.

W punkcie II wyroku Sąd rozstrzygnął o kosztach procesu zgodnie z zasadą wyrażoną w art. 98 § 1 i 3 k.p.c.

W myśl ww. przepisu, pozwany jako przegrywający sprawę w całości obowiązany jest zwrócić powódce poniesione przez nią koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony (koszty procesu). Do niezbędnych kosztów procesu strony reprezentowanej przez adwokata zalicza się wynagrodzenie, jednak nie wyższe niż stawki opłat określone w odrębnych przepisach i wydatki jednego adwokata, koszty sądowe oraz koszty nakazanego przez sąd osobistego stawiennictwa strony.

Na koszty procesu w wysokości 8.234 złotych, poniesione przez powódkę, złożyło się wynagrodzenie pełnomocnika w kwocie 7.200 złotych, opłata sądowa 1.000 złotych oraz opłata skarbowa 17 złotych. Wynagrodzenie pełnomocnika zostało ustalone w oparciu o stawki obowiązujące w dniu złożenia pozwu, tj. o § 2 pkt 6 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz.U. z 2015 r. poz. 1800).

Odsetki od kosztów procesu Sąd zasądził na podstawie art. 98 §1 ¹ k.p.c.

Mając na uwadze powyższe Sąd orzekł jak w sentencji.

Sędzia Agnieszka Kuryłas