Portal Orzeczeń Sądu Rejonowego Szczecin-Centrum w Szczecinie

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 29 sierpnia 2017r. znak (...), nr sprawy (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w K. zobowiązał W. P. do zwrotu zasiłku chorobowego za okres 19 czerwca 2016r. – 16 września 2016r. w wysokości 9112, 50 zł wraz z odsetkami w wysokości 661, 12 zł liczonymi, jak podano, od dnia następnego po dniu pobrania świadczenia do dnia decyzji, wskazując, iż ubezpieczona, korzystając ze świadczenia z tytułu zatrudnienia w Zakładzie (...) w K., wykonywała umowę zlecenia zawartą z innym płatnikiem. Organ powołał się przy tym na art. 17, 66, 68 ustawy z dnia 25 czerwca 1999r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (t.j.Dz. U. 2017.1368) oraz art. 84 ustawy z dnia 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz. U. 2016.963 z późn. zm) przytaczając brzmienie części z tych przepisów. (decyzja – k. 1 akt organu stanowiących załącznik do akt sprawy, zwanych dalej aktami zasiłkowymi)

W. P. wniosła odwołanie od tej decyzji kwestionując ustalenia organu rentowego. Wskazała, iż w okresie niezdolności do pracy nie wykonywała obowiązków wynikających z umowy zlecenia, która faktycznie łączyła ją z J – K. spółką cywilną w S.. Dodatkowo podkreśliła brak przesłanki do zwrotu świadczenia w postaci stosownego pouczenia jej o tym, że nie może mieć zawartej umowy zlecenia i pobierać z niej wynagrodzenia przy niewykonywaniu jakichkolwiek usług oraz, z powołaniem się na orzecznictwo, niemożność naliczania przez organ odsetek za okres sprzed doręczenia decyzji. (k. 4 – 5)

Organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania i zasądzenie na jego rzecz od ubezpieczonej kosztów procesu według norm przepisanych. Organ wskazał, iż ze zgromadzonej dokumentacji, wbrew twierdzeniom ubezpieczonej, wynika, że ta była w okresie zwolnień lekarskich związana umową zlecenia, pobierała z tego tytułu wynagrodzenie, podejmowała decyzje, prowadziła uzgodnienia telefonicznie w zakresie przedmiotu zlecenia i podpisywała dokumenty (k. 6)

Sąd ustalił następujący stan faktyczny.

W 2016r. W. P. była zatrudniona u J. W. prowadzącego Zakład Budowlany (...) w K..

Niesporne, nadto karta zasiłkowa – k. 23, lista wypłaconych dodatków – k. 24

W czasie tego zatrudnienia ubezpieczona pozostała okresowo niezdolna do pracy.

W. P. otrzymała zaświadczenia lekarskie potwierdzające tę niezdolność obejmujące okresy: 3 – 10 czerwca 2016r., 13 – 26 czerwca 2016r., 27 czerwca 2016r. – 26 lipca 2016r., 27 lipca 2016r. – 12 sierpnia 2016r., 13 – 31 sierpnia 2016r., 1 – 16 września 2016r.

Niesporne, nadto zestawienie zaświadczeń lekarskich – k. 2 akt zasiłkowych,

Pracodawca i jednocześnie płatnik świadczeń z ubezpieczenia chorobowego wypłacił ubezpieczonej za okresy 3 – 10 czerwca 2016r. i 13 – 18 czerwca 2016r. wynagrodzenie za czas choroby, a za dalszy okres niezdolności do pracy zasiłek chorobowy przy przyjęciu stawki dziennej świadczenia 101, 25 zł brutto. Łączna kwota wypłaconego za okres 19 czerwca 2016r. – 16 września 2016r. zasiłku chorobowego wyniosła 9.112, 50 zł.

Wypłaty dokonane były w następujących datach:

- za okres 19 – 30 czerwca 2016r. w dniu 29 czerwca 2016r.,

- za okres 1 – 31 lipca 2016r. w dniu 28 lipca 2016r.,

- za okres 1 – 31 sierpnia 2016r. w dniu 30 sierpnia 2016r.,

- za okres 1 – 16 września 2016r. w dniu 29 września 2016r.

Niesporne, nadto karta zasiłkowa – k. 23, lista wypłaconych dodatków – k. 24 informacja płatnika – k. 3 – 5 akt zasiłkowych

Od 18 stycznia 2016r. W. P. łączyła z A. K. i W. J., prowadzącymi działalność gospodarczą w formie spółki cywilnej (...) w S., umowa zlecenie. Przedmiotem tej umowy był nadzór nad robotami budowlanymi. Umowa nie określała ściśle czynności, do jakich była zobowiązana ubezpieczona jako zleceniobiorca, miejsca ich wykonywania, częstotliwości.

Wynagrodzenie ubezpieczonej określone było na kwotę 700 zł brutto miesięcznie.

Niesporne, nadto umowa – k. 9 akt zasiłkowych

Do umowy z dnia 18 stycznia 2016r. podpisane zostały cztery aneksy opatrzone datami: 1 czerwca 2016r. 1 lipca 2016r., 1 sierpnia 2016r., 1 września 2016r. obejmujące, każda jeden, kolejne miesiące kalendarzowe począwszy od czerwca 2016r. W treści aneksów wskazano, że modyfikują one czasowo rodzaj umówionej pracy na „zdalny nadzór nad robotami budowlanymi na podstawie dostarczonej dokumentacji technicznej i fotograficznej”. W aneksach nie wyszczególniono czynności składających się na nadzór ani częstotliwości ich wykonywania przez zleceniobiorcę.

Niesporne, nadto aneksy do zlecenia – k. 10 – 13 akt zasiłkowych

Pismem z dnia 14 kwietnia 2017r. (...) Oddział w K. zwrócił się do zleceniodawcy ubezpieczonej o udzielenie informacji, czy ta w okresie 19 czerwca 2016r. – 16 września 2016r. świadczyła pracę na rzecz adresata pisma, a jeśli tak nadesłanie dokumentów potwierdzających tę okoliczność.

W odpowiedzi płatnik składek poinformował organ, że W. P. w okresie 16 czerwca 2016r. – 16 września 2016r. podejmowała pewne decyzje, uzgodnienia telefonicznie, a ewentualne inne czynności związane z podpisywaniem dokumentów prowadzone były z jej miejsca zamieszkania. Z uwagi na stan ubezpieczonej potrzebna dokumentacja była jej dowożona oraz odbierana przez przedstawicieli firmy.

Po otrzymaniu pisma organ zwrócił się do zleceniodawcy ubezpieczonej o nadesłanie kopii umowy zlecenia w celu, jak wskazał, potwierdzenia, jakie czynności miały być wykonywane.

Umowy – tę z 18 stycznia 2016r. i wskazane wcześniej aneksy do niej zleceniodawca nadesłał dopiero po ponagleniu ze strony organu.

Dowód: korespondencja organu z płatnikiem składek – k. 14 - 17 akt zasiłkowych

Informacja zleceniodawcy i nadesłane przez niego umowy stanowiły podstawę do ustalenia przez organ, iż ubezpieczona w okresie objętym zaskarżoną decyzją wykonywała pracę zarobkową. Organ nie prowadził kontroli wykorzystywania prze W. P. zwolnień lekarskich.

Niesporne (informacja organu – k. 29)

Zaskarżona w niniejszym postępowaniu decyzja organu została doręczona ubezpieczonej w dniu 1 września 2017r.

Niesporne, nadto potwierdzenie doręczenia – k. 30

Sąd zważył, co następuje.

Zgodnie z art. 6 ust. 1 i art. 4 ust. 1 ustawy z dnia 25 czerwca 1999r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, (t.j. 2017. (...)), zwanej w dalszej części rozważań ustawą zasiłkową, zasiłek chorobowy przysługuje ubezpieczonemu, który stał się niezdolny do pracy z powodu choroby w czasie trwania ubezpieczenia chorobowego, przy czym ubezpieczony obowiązkowo (a takim jest pracownik) nabywa prawo do zasiłku chorobowego po upływie 30 dni nieprzerwanego ubezpieczenia. Ubezpieczony traci jednak prawo do zasiłku chorobowego, jeżeli wykonuje w okresie orzeczonej niezdolności do pracy pracę zarobkową lub wykorzystuje zwolnienie w sposób niezgodny z jego celem (art. 17 ust. 1 wskazanej ustawy).

Kwestię zwrotu świadczeń z ubezpieczenia chorobowego normuje art. 66 ust. 2 wskazanej ustawy. W myśl powołanego przepisu, jeżeli świadczenie zostało pobrane nienależnie z winy ubezpieczonego lub wskutek okoliczności, o których mowa w art. 15-17 i art. 59 ust. 6 i 7 ustawy (wykonywania pracy zarobkowej lub wykorzystywania zwolnienia niezgodnie z jego celem, spowodowania niezdolności do pracy przez samego ubezpieczonego w wyniku umyślnego przestępstwa lub wykroczenia stwierdzonego prawomocnym wyrokiem sądu albo nadużycia alkoholu, niestawienia się u lekarza orzecznika ZUS albo ustalenia przez tego lekarza wcześniejszej daty ustania niezdolności badanego do pracy) wypłacone kwoty podlegają potrąceniu z należnych świadczeń z ubezpieczeń społecznych lub ściągnięciu w drodze egzekucji administracyjnej. Organ rentowy jako podstawę prawną zaskarżonej decyzji wskazywał wymieniony przepis (choć, jak i w przypadku pozostałych przytoczonych uregulowań, poprzestając jedynie na podaniu artykułu ustawy, ale już nie konkretnego jego ustępu, co nie jest prawidłowe), powoływał się jednak i to z częściowym przytoczeniem jego treści także na art. 84 ustawy z dnia 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jednolity Dz. U 2017.1778), zwanej dalej ustawa systemową, regulujący kwestię nienależnie pobranych świadczeń. Zgodnie z art. 84 ust. 1 ustawy systemowej osoba, która pobrała nienależne świadczenie z ubezpieczeń społecznych, jest obowiązana do jego zwrotu, wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie, w wysokości i na zasadach określonych przepisami prawa cywilnego. Za kwoty nienależnie pobranych świadczeń uważa się świadczenia wypłacone mimo zaistnienia okoliczności powodujących ustanie prawa do świadczeń albo wstrzymanie ich wypłaty w całości lub w części, jeżeli osoba pobierająca świadczenia była pouczona o braku prawa do ich pobierania oraz świadczenia przyznane lub wypłacone na podstawie nieprawdziwych zeznań lub fałszywych dokumentów albo w innych przypadkach świadomego wprowadzania w błąd organu wypłacającego świadczenia przez osobę pobierającą świadczenia (art. 84 ust. 2 ustawy). To właśnie między innymi treść tych przepisów przytoczona została przez organ rentowy w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji. Wydający decyzję nie wyjaśnił natomiast, która z dwóch sytuacji wyszczególnionych w art. 84 ust. 2 ustawy zachodzić miałaby w niniejszej sprawie i nie naprowadził żadnych dowodów na jej zaistnienie. W tej sytuacji, nawet przy przyjęciu, iż ubezpieczona wykonywała pracę zarobkową w spornych okresach, nie byłoby podstaw do uznania wypłaconego jej świadczenia za nienależnie pobrane w rozumieniu art. 84 ust. 2 ustawy systemowej wobec niewykazania należytego pouczenia jej o niemożności wykonywania takiej pracy. Art. 84 ust. 1 ustawy systemowej nie stanowi jednak wyłącznej podstawy do żądania zwrotu wypłaconych świadczeń. W myśl art. 84 ust. 5 tej ustawy art. 84 ust. 2 nie stosuje się, jeżeli przepisy szczególne określające zasady przyznawania i wypłacania świadczeń stanowią inaczej. Art. 66 ust. 2 ustawy zasiłkowej stanowi częściowo samodzielną podstawę do zwrotu świadczeń. Rozróżnienie w tym przepisie świadczeń pobranych nienależnie z winy ubezpieczonego i świadczeń pobranych wskutek okoliczności, o których mowa w art. 15-17 i art. 59 ust. 6 i 7 ustawy, wskazuje, iż w przypadku tych drugich nie muszą zaistnieć warunki wskazane w art. 84 ustawy systemowej. Powyższe prowadzi do uznania, iż dla przyjęcia istnienia po stronie W. P. obowiązku zwrotu zasiłku chorobowego pobranego za wskazane w decyzji okresy wystarczającym byłoby ustalenie, iż zachodzą przesłanki określone w art. 17 ust. 1 ustawy zasiłkowej.

Zgodnie z art. 17 ust.1 ustawy zasiłkowej wykonywanie pracy zarobkowej w okresie orzeczonej niezdolności do pracy skutkuje utratą prawa do zasiłku chorobowego za cały ten okres. Przez pracę zarobkową należy tu rozumieć każdą aktywność ludzką zmierzającą do osiągnięcia zarobku – wykonywanie umowy cywilno – prawnej, prowadzenie działalności pozarolniczej, wykonywanie zatrudnienia etc. (por. uzasadnienia wyroków Sądu Najwyższego z dnia 15 czerwca 2007r. II UK 223/06 OSNP 2008/15 – 16/231, z dnia 9 października 2006r. II UK 44/06, OSNP 2007/19 – 20/295, z dnia 20 stycznia 2005r. I UK 154/04 OSNP 2005/19/307, z dnia 5 kwietnia 2005r. I UK 370/04 OSNP 2005/21/342, z dnia 5 października 2005r. I UK 44/05 OSNP 2006/17 – 18/279). Podejmowanie przez odwołującą się czynności w ramach umowy zlecenia z uwagi na odpłatny charakter ocenić więc należałoby jako wykonywanie pracy zarobkowej, nawet gdyby czynności te byłyby znacznie ograniczone w stosunku do wykonywanych w okresie niekorzystania ze zwolnień lekarskich. Wykładnia językowa art. 17 ust. 1 ustawy zasiłkowej prowadzi do wniosku, iż wykonywanie jakiejkolwiek pracy zarobkowej w okresie orzeczonej niezdolności do pracy pociąga za sobą utratę prawa do zasiłku chorobowego. Bez znaczenia pozostaje tu rodzaj pracy, częstotliwość jej wykonywania czy wymiar czasowy. Ustawodawca w art. 17 ust. 1 reguluje dwie odrębne przesłanki utraty prawa do zasiłku: wykonywanie pracy zarobkowej i wykorzystywanie zwolnienia niezgodnie z jego celem. Przesłanki te są od siebie niezależne. Nie jest konieczne, by zaistniały one łącznie tj. by wykonywanie danej pracy zarobkowej było sprzeczne z celem zwolnienia. Wykonywanie pracy zarobkowej skutkuje utratą prawa do zasiłku bez względu na to, czy i w jaki sposób wpływa na stan zdrowia ubezpieczonego – czy jest w tym stanie zdrowia przeciwwskazane, czy może skutkować przedłużeniem okresu niezdolności do pracy – pogorszeniem stanu zdrowia albo spowolnieniem procesu poprawy (por. uzasadnienia wyroków Sądu Najwyższego: z dnia 4 listopada 2009r. I UK 140/09, LEX nr 564767, z dnia 3 października 2008r. II UK 26/08, LEX nr 513018, z dnia 6 lutego 2008r. II UK 10/07 OSNP 2009/9 – 10/123, z dnia 15 czerwca 2007r. II UK 223/06 OSNP 2008/15 – 16/231, z dnia 9 października 2006r. II UK 44/06, OSNP 2007/19 – 20/295, z dnia 14 grudnia 2005r. III UK 120/05 OSNP 2006/21 – 22/238, z dnia 20 stycznia 2005r. I UK 154/04 OSNP 2005/19/307). Nie można uznać, iż niewielkie nasilenie podejmowanych czynności zawodowych wyłącza stosowanie art. 17 ust. 1 ustawy zasiłkowej. Zważywszy na brzmienie tego przepisu uznać bowiem należy, co już zaznaczono, iż ilość, częstotliwość i rodzaj podejmowanych czynności pozostaje bez znaczenia dla kwestii prawa do zasiłku chorobowego. Może się oczywiście zdarzyć, że podejmowanie pewnej aktywności związanej z pracą zarobkową nie zostanie uznane za wykonywanie tej pracy, dotyczyć to będzie jednak jedynie czynności incydentalnych, wymuszonych okolicznościami (np. zabezpieczenie mienia w związku z kradzieżą czy pożarem) albo też w przypadku osób prowadzących indywidualną działalność gospodarczą czynności formalnoprawnych, do jakich są obowiązani jako pracodawcy (np. wystawienie świadectwa pracy), podatnicy czy płatnicy składek, odstąpienie od których to czynności rodziłoby naruszenie przepisów prawa pracy, prawa podatkowego czy ubezpieczeń społecznych (o ile czynności te nie są jedynymi, jakie przedsiębiorca zazwyczaj wykonuje). Sąd Najwyższy wielokrotnie w swoich orzeczeniach wskazywał na możliwość uznania niektórych czynności związanych z wykonywaniem działalności zarobkowej za nieskutkujące utratą prawa do zasiłku chorobowego. Kwestii tej dotyczą chociażby wyroki z dnia 15 czerwca 2007r. II UK 223/06 OSNP 2008/15 – 16/231, z dnia 9 października 2006r. II UK 44/06, OSNP 2007/19 – 20/295, z dnia 6 maja 2009r. II UK 359/08 OSNP 2011/1-2/16. Tezy tych z nich, które nie dotyczą czynności formalnoprawnych przedsiębiorcy nie mogą być jednak czytane w oderwaniu od reszty rozważań, treści rozstrzygnięcia zainicjowanego kasacją oraz opisanego stanu faktycznego.

Uznanie, iż nawet niewielka aktywność zarobkowa skutkuje utratą prawa do zasiłku nie mogło prowadzić do oddalenia odwołania, choć w toku postępowania przed organem zleceniodawca potwierdził taką ograniczoną aktywność odwołującej się.

Strona dochodząca określonego świadczenia z ubezpieczeń społecznych ma obowiązek wykazać, iż po jej stronie zaistniały wszelkie przesłanki do tego świadczenia. Na niej zatem spoczywa obowiązek udowodnienia przed organem rentowym, a w razie odmownej decyzji organu, przed sądem, zaistnienia tych przesłanek. Zaistnienie natomiast negatywnej przesłanki prawa do świadczenia, przykładowo przy jednorazowym odszkodowaniu spowodowanie wypadku przy pracy wyłącznie przez poszkodowanego, dopuszczającego się umyślnego naruszenia przepisów dotyczących ochrony życia lub zdrowia, ma obowiązek wykazać organ rentowy. Tak przedstawia się też rzecz z przesłanką w postaci wykonywania pracy zarobkowej przy ocenie prawa do zasiłku chorobowego. Przemawia za tym regulacja art. 17 ust. 3 ustawy zasiłkowej, w myśl którego ustaleń w zakresie prawidłowości wykorzystywania zwolnień lekarskich organ rentowy winien dokonywać w trybie określonym w art. 86 tej ustawy, a zatem zgodnie z zasadami określonymi w rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 27 lipca 1999r. w sprawie szczegółowych zasad i trybu kontroli prawidłowości wykorzystywania zwolnień lekarskich od pracy oraz formalnej kontroli zaświadczeń lekarskich. (Dz. U. 99. 65.743), wydanym w oparciu o delegację ustawową określoną w art. 86 ust. 2 ustawy. Powyższe uregulowanie oznacza, iż organ rentowy może przeprowadzić stosowną kontrolę i dopiero w oparciu o jej wynik uznać, że ubezpieczony pracę wykonywał. Kontrolę taką może także w trybie przewidzianym wskazanymi przepisami przeprowadzić płatnik składek zgłaszający do ubezpieczenia ponad 20 pracowników (takim płatnikiem był pracodawca ubezpieczonej). W przypadku kontroli płatnika wątpliwości co do wykorzystywania zwolnienia niezgodnie z jego celem rozstrzyga jednak właściwa jednostka organizacyjna ZUS ( § 10 wskazanego wyżej rozporządzenia). Skoro to organ musi ustalać negatywne przesłanki do świadczenia, także w przypadku sporu sądowego wykazanie ich zaistnienia ciąży na organie.

W niniejszej sprawie czynności organu sprowadzały się do uzyskania od zleceniodawcy ubezpieczonej jednej pisemnej informacji i kopii umów zlecenia. Organ nie przeprowadził zatem zgodnej z przepisami rozporządzenia kontroli, w szczególności nie sporządził protokołu, o jakim mowa w § 9 rozporządzenia, w którym byłoby wskazane, na czym polega nieprawidłowe wykorzystywanie zwolnienia i do którego ubezpieczona mogłaby wnieść uwagi. Powyższe uchybienie nie mogło skutkować automatycznym przyjęciem, iż ubezpieczona zachowuje prawo do zasiłku chorobowego w okresach objętych decyzjami, niemniej jednak wymaga zauważenia. Gdyby organ przeprowadził kontrolę w sposób należyty, miałby możliwość przed wydaniem decyzji podjąć określone czynności celem weryfikacji twierdzeń ubezpieczonej, czego nie uczynił.

Żaden przepis nie wyklucza ustalenia w drodze kontroli wykorzystywania zwolnień lekarskich, iż także zwolnienia przypadające w okresach przed kontrolą były wykorzystywane w sposób nieprawidłowy. Niemniej jednak z regulacji dotyczących kontroli zawartych w rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 27 lipca 1999r. w sprawie szczegółowych zasad i trybu kontroli prawidłowości wykorzystywania zwolnień lekarskich od pracy oraz formalnej kontroli zaświadczeń lekarskich wynika, iż wskazana kontrola wprowadzona została celem badania bieżących zwolnień. Świadczy o tym chociażby zapis § 7 rozporządzenia wskazujący, iż kontrola powinna być dokonywana w miarę potrzeby, bez ustalania z góry stałych jej terminów, a nasilana szczególnie w okresach, w których występuje zwiększona absencja z powodu choroby lub sprawowania opieki. Jeśli organ rentowy decyduje się na przeprowadzenie kontroli dotyczącej nie bieżącego zaświadczenia o niezdolności do pracy (gdy kontrolujący może udać się do miejsca pracy kontrolowanego, by ustalić, czy ten w nim nie przebywa i nie wykonuje czynności zawodowych) a okresu przeszłego, winien, w ocenie sądu, przeprowadzić określone postępowanie na okoliczność wykonywania pracy. Tymczasem organ rentowy nadzwyczaj często bez dokładnego zbadania sprawy przyjmuje, że wystąpiła negatywna przesłanka określona w art. 17 ust. 1 ustawy zasiłkowej. Tak było i w tym wypadku. Dokumentacja zgromadzona w toku postępowania poprzedzającego wydanie decyzji nie pozwalała bowiem na dokonanie ustaleń co do zakresu, częstotliwości i rodzaju aktywności ubezpieczonej.

W. P. już we wniesionym odwołaniu zaprzeczała wykonywaniu pracy zarobkowej w okresie objętym decyzją. Pomimo tego organ nie wykazał dalszej inicjatywy dowodowej poza powołaniem się na zgromadzone przed wydaniem decyzji dokumenty. Zważywszy zaś treść tych ostatnich stwierdzić należy, iż organ nie naprowadził w sprawie żadnych dowodów na okoliczność rodzaju i częstotliwości czynności podejmowanych przez W. P. w ramach umowy zlecenia w okresie pobierania zasiłku chorobowego.

Tymczasem kwestia ta ma kluczowe znaczenie dla oceny prawidłowości decyzji.

Trzeba bowiem pamiętać, iż okres niezdolności do pracy, o którym mowa w art. 17 ust. 1 ustawy zasiłkowej, to okres objęty jednym zaświadczeniem lekarskim. Jeśli zatem ubezpieczony otrzymuje zaświadczenia takie na następujące po sobie okresy, wykonywanie pracy zarobkowej tylko w niektórych z nich pociąga za sobą utratę prawa do świadczeń wyłącznie w tych okresach. Za takim przyjęciem przemawia brzmienie art. 9 wymienionej ustawy dotyczącego sposobu ustalania okresu zasiłkowego. W przepisie tym mowa jest bowiem m. in o wliczaniu do okresu zasiłkowego wszystkich okresów nieprzerwanej niezdolności do pracy. Użycie tu liczby mnogiej wskazuje, że przez okres niezdolności do pracy ustawodawca rozumie okres objęty jednym zaświadczeniem o niezdolności do pracy, w przeciwnym razie bowiem użyłby on liczby pojedynczej (przykładowo „do okresu zasiłkowego wlicza się okres nieprzerwanej niezdolności do pracy, a także...”). Powyższy pogląd znajduje też poparcie w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 25 lutego 2008r., I UK 249/07, OSNP 2009/11 – 12/152.

W toku procesu ubezpieczona wskazywała, iż w okresie zwolnień lekarskich raz czy dwa podpisała jakieś dokumenty, przy czym uczyniła to w miejscu zamieszkania. Jej twierdzenia w tym zakresie korespondują z zeznaniami świadków: W. J. wspólnika spółki cywilnej, z która powódka miała zawartą umowę zlecenia, P. M., pracownika spółki i (...) syna ubezpieczonej. Ten ostatni wskazywał, iż mieszkając z matką w okresie zwolnień nie widział, by pracowała, pozostali wymienieni świadkowie wskazywali na pojedyncze wizyty u odwołującej się. Ostatni z wnioskowanych przez W. P. świadków A. K. wskazywał, iż nie pamięta zakresu aktywności ubezpieczonej. Pomimo wskazanych dowodów ze źródeł osobowych, zdaniem sądu aktywność ubezpieczonej była większa niż podawana przez nią w toku procesu. Przemawia za tym nie tylko treść informacji udzielonej przez zleceniodawcę organowi rentowemu, czy to, że P. M. nie pamiętał dłuższego okresu braku związanej ze zleceniem aktywności ubezpieczonej, ale przede wszystkim zasady doświadczenia życiowego. Nie wydaje się bowiem, by przez kilka miesięcy na budowach prowadzonych przez (...) – K spółkę cywilną, mogły nie być przez nikogo wykonywane obowiązki kierownika budowy. Nawet jeśli ubezpieczona nie jeździła na miejsce wykonywania prac, musiała dokonywać wpisów w dokumentach czy chociażby prowadzić rozmowy co do określonych czynności. Taka konieczność wydaje się zresztą wynikać z zeznań A. K.. Nie sposób jednak stwierdzić na podstawie zgromadzonego materiału, czy czynności takie ubezpieczona podejmowała codziennie, dwa razy na tydzień, raz na dwa tygodnie, jednego dnia w miesiącu czy z inną jeszcze częstotliwością. Wyjaśnienie tej kwestii należało do organu rentowego. Organ ten jednak najwyraźniej uznał to za zbyteczne poprzestając na ogólnikowej informacji zleceniodawcy.

Tymczasem samo przyjęcie, iż ubezpieczona jakąś aktywność w okresie nieprzerwanej niezdolności do pracy podejmowała, nie mogło przesądzać o utracie przez W. P. zasiłku chorobowego za cały okres nieprzerwanej niezdolności do pracy, za który wypłacono świadczenie. Jak już bowiem wyżej wspomniano, utrata prawa do zasiłku chorobowego dotyczy wyłącznie okresu objętego zaświadczeniem lekarskim, w którym nastąpiło podjęcie pracy. Dla pozbawienia zatem W. P. prawa do zasiłku chorobowego za okresy objęte poszczególnymi zwolnieniami, konieczne byłoby wykazanie przez organ rentowy, iż ubezpieczona wykazywała aktywność zawodową właśnie w tych konkretnych okresach, a tego organ nie uczynił. Nawet gdyby przyjąć, iż kolejne aneksy do umowy zlecenia świadczą o wykonywaniu jakichś czynności wynikających z tej umowy w każdym z okresów objętych aneksami, to i tak nie sposób ustalić, na które ze zwolnień lekarskich elementy aktywności ubezpieczonej przypadały. Aneksy obejmują bowiem okresy odpowiadające kolejnym miesiącom kalendarzowym od czerwca 2016r. do września 2016r., tymczasem zwolnienia lekarskie W. P. obejmują albo część danego miesiąca albo cześć dwóch miesięcy. W żadnym jednak wypadku zwolnienie nie jest wystawione na taki okres, by obejmowało cały miesiąc kalendarzowy.

W tych warunkach wobec niewykazania przez organ, w których okresach z objętych kolejnymi zaświadczeniami o niezdolności do pracy ubezpieczona wykonywała czynności wynikające z umowy zlecenia, sąd na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c., zmienił zaskarżoną decyzję uznając, iż W. P. nie ma obowiązku zwrotu pobranego zasiłku chorobowego.

Wskazać jeszcze należy, iż samo pobieranie wynagrodzenia wynikającego z umowy zlecenia (choć takiego pobierania organ również nie wykazał w tej sprawie), nie przesądzałoby automatycznie przyjęcia, iż ubezpieczona wykonywała działalność zarobkową. Z racji rodzaju prowadzonej działalności (...) – K spółka cywilna zainteresowana była nieprzerywaniem współpracy z kierownikiem budowy i mogła płacić mu za gotowość do podjęcia czynności w razie potrzeby.

Sąd, pomimo przekonania o większej aktywności ubezpieczonej w okresie zwolnień niż przez nią podawana, nie widział podstaw do prowadzenia postępowania z urzędu, gdyż naruszałoby to zasady kontradyktoryjności procesu. Organ jest podmiotem wyspecjalizowanym, nadto był reprezentowany przez profesjonalnego pełnomocnika, nie zachodziły zatem szczególne okoliczności przemawiające za aktywnością sądu.

Marginalnie tylko można dodać, iż nawet przy podzieleniu stanowiska organu rentowego o konieczności zwrotu świadczeń, należałoby zmienić decyzję w części dotyczącej odsetek. Ustalenie, że wypłacone świadczenie z ubezpieczeń społecznych jest nienależne, zostaje dokonane dopiero w drodze decyzji administracyjnej wydanej przez organ rentowy. Zatem od dnia następnego po dniu otrzymania decyzji w tym zakresie jej adresat, jeśli zostaje zobowiązany do zwrotu świadczenia, pozostaje w opóźnieniu skutkującym możliwością żądania odsetek. Z datą otrzymania decyzji uzyskuje bowiem wiedzę o tym, że świadczenie jest nienależne (wezwanie do jego zwrotu). Taki pogląd znajduje poparcie w uzasadnieniach wyroków Sądu Najwyższego z dnia 3 lutego 2010r. I UK 201/09 LEX nr 585713 i z dnia 16 grudnia 2008 r. I UK 154/08, OSNP 2010/11- 12/ 148.

Orzeczenie o kosztach wydano na podstawie art. 102 k.p.c. Za odstąpieniem od obciążania organu rentowego kosztami procesu przemawiały zasady słuszności. Jak już bowiem wyżej wskazano, ubezpieczona w okresie objętym decyzją wykazywała aktywność zarobkową, co czyniłoby zaskarżoną decyzję przynajmniej częściowo uzasadnioną, gdyby organ lepiej zgromadził materiał dowodowy i właściwie przeprowadził postępowanie kontrolne.

ZARZĄDZENIE

1.  (...)

2.  (...)

3.  (...)